Khán giả được thưởng thức những điệu xẩm cổ
trong đêm nghệ thuật Xẩm và đời
Và, giữa tiếng nhị, nhịp sênh trong không gian phố cổ Hà Nội được tái
hiện với tàu điện, gánh hoa cúc vàng tươi, những dãy phố lô xô hay quán
café xẩm, thoảng đâu đây ta như nghe thấy bao nỗi vấn vương cụ Cầu!
Ngay lúc mới bước vào sảnh, một cụ bà tóc bạc phơ, run run níu tay con
gái hỏi: “Hôm nay có nghệ nhân Cầu hát không”. Cô con gái dịu dàng mà
rằng: “Cụ Cầu mất rồi mẹ ạ. Nhưng con nghe nói hôm nay con gái của cụ sẽ
hát!”. Sững chân lại, cụ bà thảng thốt: “Thế sao!” .
Thế rồi, không gian đêm nghệ thuật mở ra trong những câu xẩm tàu điện-
Lỡ bước sang ngang của NSƯT Thanh Ngoan, nghệ sĩ Mai Tuyết Hoa đã làm
xốn xang bao tâm hồn những người bà, người mẹ, người chị: “Em ơi! Em ở
lại nhà/ Vườn dâu em đốn, mẹ già em thương/Mẹ già một nắng hai sương/
Chị đi một bước trăm đường xót xa…”
Cứ thế, người người vỗ tay đánh nhịp theo sênh - qua những Anh xẩm, Mục
hạ vô nhân (xẩm chợ) , Nhị tình (xẩm huê tình), Quyết chí tu thân, Sướng
khổ vì chồng, Cái trống cơm (xẩm phồn huê), Ba Bậc (xẩm Xoan Chênh
boong lời cổ), Cô hàng nước, Giăng sáng vườn chè (xẩm tàu điện) của các
nhóm xẩm Hà Thành và nghệ sĩ khách mời như NSND Xuân Hoạch, NSƯT Thanh
Ngoan, NSƯT Thúy Ngần, Mai Tuyết Hoa, Quang Long, Khương Cường, Ngọc
Anh, Ngọc Tú, Ngọc Trinh, Xuân Tú, Tiến Đô. Cũng bởi, bao cái sự đời xưa
nay được giãi bày trong từng câu hát xưa sao mà vẫn gần gũi với đời nay
đến thế!
Rồi thì xẩm thập ân (bài Công cha ngãi mẹ sinh thành) vang lên trong cảm
xúc rưng rưng của chủ nhóm xẩm Hà Thành- Mai Tuyết Hoa: “Lần đầu tổ
chức, chúng tôi có cụ Hà Thị Cầu ra hát. Lần này, không kịp nữa khi cụ
đã vắng bóng gần 2 năm. Và, chỉ hôm qua thôi, chúng tôi vừa đưa tiễn
GS.TS.NGND Phạm Minh Khanh- người thầy đã dắt chúng tôi đến với xẩm để
rồi nặng lòng trong suốt mấy chục năm qua…”. Tuyết Hoa hát, những tiếng
thầm thì: Bài tủ của cụ Cầu. Mà cô gái trẻ này nhả chữ giống cụ lắm. Cô
ấy đã theo học 20 năm chỗ cụ Cầu. Trách nào!...
Không chỉ thế, sau Tuyết Hoa, còn có cô bé Hồng Nga năm nay mới 14 tuổi
cũng hát 5 câu Thập ân trong nỗi lo âu “phập phồng” lần đầu tiên được ra
sân khấu lớn để biểu diễn. Nga hát với chất giọng khỏe, âm vực rộng và
cũng rất phiêu như kiểu phiêu của cụ Cầu phần nào nhóm niềm tin cho
người đời nay về mạch chảy của xẩm luôn âm ỉ, lắng sâu!
“Chị Mận kìa- con gái cụ Cầu đấy!”- Bà Việt năm nay 77 tuổi đi xe buýt
từ Phú Xuyên về Hà Nội trong một đêm chỉ để nghe hát xẩm reo lên. Khán
phòng cũng thế.
Và, chị Mận hát Theo Đảng trọn đời – lời hát do cụ Cầu soạn - sao mà
hay, sao mà say, sao mà như hình, như bóng của cụ Cầu vậy!... “Chị, có
bao giờ thấy chị hát đâu? Mà em còn nghe kể, ngày thanh niên, chị trốn
nhà đi lên công trường làm công nhân vì không muốn theo mẹ hát?”- Gặp
lại chị sau đêm diễn, tôi hỏi.
Chị Mận cười trong nước mắt: “Mẹ mất, thế là tự dưng lòng tôi bật ra câu
hát và cứ thế hát thôi. Mà tôi không hát một mình đâu. Tôi còn dạy miễn
phí các cháu nhỏ ở làng vào thứ bảy, chủ nhật hàng tuần. Nghèo thì
mình đã nghèo rồi. Nhưng khi được, mẹ để lại gia tài là câu hát thì mình
phải biết gửi cho người đời neo giữ lấy…”
Dự kiến ban đầu của ban tổ chức là đêm nghệ thuật kéo dài chừng một
tiếng. Thế nhưng phải quá 2 giờ chương trình mới khép lại. Vậy mà, khán
giả đến chật kín cả ba tầng của Nhà hát lớn vẫn chùng chình chưa muốn
rời bước, trước lời sẻ chia muôn nỗi của GS Hoàng Chương: “Mấy năm qua,
các em (nhóm xẩm Hà Thành-PV) đã đi hát, lấy câu hát làm rung động mạnh
thường quân (là các doanh nghiệp) để đến hôm nay được mạnh thường quân
tài trợ thì mới có đêm xẩm thứ hai này…”
Cuộc chơi mới
Khán giả đến Nhà hát lớn còn chờ đợi trong
nỗi bán tín, bán nghi trước “cuộc chơi” mới của xẩm với beatbox, hiphop,
world music, nhạc điện tử được quảng bá từ trước. Để rồi, người người
ồ- à chấp thuận: lạ, thú vị và hấp dẫn đấy khi thấy Hoa Đức Công nhảy
hiphop điêu luyện trên nền nhạc xẩm, Minh Kiên làm beatbox sống động và
Khương Cường thì vẫn có thể hát xẩm Dứa dại không gai; khi thấy Hà Linh,
Khương Cường biến hóa câu hát xẩm Anh khóa hồi sinh dựa trên những chất
liệu world music kết hợp cùng vũ đạo hiện đại.
Còn nhà thơ Vũ
Quần Phương thì rỉ rả chuyện trò: “Cuộc chơi này là lần “trục vớt” con
tàu cổ- xẩm- đắm chìm trong lòng đại dương mênh mông. Sau khi thấy và
lau chùi để gìn giữ nhiều “cổ vật” quý- các điệu xẩm cổ- thì thế hệ mới
đang tiếp tục phát huy bằng cách kết hợp với những tinh hoa của âm nhạc
thế giới. Vậy, xẩm- hay vốn cổ đều thế cả- cần phải mở lòng ra để đi vào
được đời sống hiện đại”. |
Khán giả được thưởng thức những điệu xẩm cổ trong đêm nghệ thuật Xẩm và đời
Chị Mận- con gái nghệ nhân Hà Thị Cầu- hát đấy, sao mà như hình như bóng của cụ Cầu!
Cũng lạ và hấp dẫn đấy khi xẩm kết hợp với hiphop, beatbox (bài Dứa dại không gai)
Bài và ảnh Đức Triết
Ý kiến bạn đọc