"Được tham gia viết tham luận cho tọa đàm "Sân khấu Cải lương TP HCM, giai đoạn 1975-2025" là niềm vinh dự của người nghệ sĩ đã trưởng thành sau ngày đất nước thống nhất" - NSƯT Thanh Thanh Tâm nói.

NSƯT Thanh Thanh Tâm trong buổi ghi hình thực hiện các clip về bài học diễn xuất trên sân khấu cải lương

NSƯT Thanh Thanh Tâm nhận lời của Ban Lý luận Phê bình Hội Sân khấu TP HCM phát biểu về một quá trình rèn luyện nghề. Bài tham luận của bà đã nhận được sự tán đồng của nhiều tác giả, đạo diễn, nghệ sĩ đồng nghiệp trong buổi tọa đàm do Hội Sân khấu TP HCM tổ chức sáng 15-7 tại Hội Sân khấu TP HCM.

NSƯT Thanh Thanh Tâm là con nhà nòi, bà là con của đôi nghệ sĩ tài danh thuộc thế hệ vàng sân khấu cải lương "Nam Hùng - Thanh Thanh Hoa" , bà được dìu dắt vào nghề từ nhỏ. Được sự dạy dỗ của NSND Phùng Há (người nhận cha bà làm con nuôi), bà đã được NSND Phùng Há trao truyền nghề nghiệp và đạo đức làm nghệ thuật để xứng đáng là người nghệ sĩ cải lương.

NSƯT Thanh Thanh Tâm trong vai Thái hậu Dương Vân Nga

"Thuận lợi của tôi là vì lúc đó Nhà hát Trần Hữu trang đã mở lớp dạy nghề, do NSND Phùng Há đứng lớp, cùng với nhiều thầy cô giỏi nghề như: cô hai Kim Cúc, thầy Hoàng Ba, thầy Tấn Đạt, cô đạo diễn Ngô Thị Hồng, cô Thúy Hoan … Chúng tôi là thế hệ con em của các nghệ sĩ đang hành nghề trên sân khấu, là lứa học trò khóa học đầu tiên" - NSƯT Thanh Thanh Tâm nhớ lại.

Bà đã nhắc lại những đồng nghiệp đã sát cánh cùng với mình giai đoạn đó như: Linh Châu (con của nghệ sĩ Thanh Nhã và là cháu nội của nghệ sĩ Thanh Tao), Vân Hà (con gái của soạn giả Vân An), Thái Ngân, Thái Châu, (con gái của nghệ sĩ Huỳnh Thái), Linh Trung, Thiên Hồng (cháu ngoại của nghệ sĩ Ba Du), Trung Đức (với nghệ danh Chí Linh sau này, là em của hai nghệ sĩ Tài Lương và Tài Linh), Hoàng Thân, Bảo Kiến…

Nghệ sĩ Bạch Nga (Đoàn cải lương tuồng cổ Huỳnh Long) và NSƯT Thanh Thanh Tâm

"Năm 1981, chúng tôi tốt nghiệp và được đưa về Đoàn cải lương Thanh Niên xung kích do Nhà hát Trần Hữu Trang thành lập" - NSƯT Thanh Thanh Tâm cho biết.

Trên sân khấu xung kích thanh niên, bà và các đồng nghiệp đã được các thầy cô, các nghệ sĩ thuộc thế hệ tiền bối đặt trọn niềm tin yêu, trao truyền rất nhiều kinh nghiệm, để diễn các vở cải lương thực tập, sau đó được cải tiến rồi đưa lên sân khấu phục vụ công chúng, đồng thời tổ chức các chuyến lưu diễn, phục vụ bộ đội, chiến sĩ bảo vệ biên giới.

Đó là các vở: "Trần Quốc Toản ra quân", "Đời Cô Lựu", "Mùa xuân cho em", "Tô Ánh Nguyệt"… Ban đầu là những suất diễn ở các vùng kinh tế mới như: Lê Minh Xuân, Kinh An Hạ, Phú Lâm B..., sau đó diễn ở các công trường nơi mà nhân dân thành phố đang tích cực tham gia " công tác thủy lợi", đào kênh và tham gia xây dựng các khu giải trí như: Hồ Kỳ Hòa, Đầm Sen, Suối Tiên. . .

NSƯT Thanh Thanh Tâm

NSƯT Thanh Thanh Tâm bồi hồi nhớ lại những ký ức về cải lương thật sâu sắc, khó quên. Trong đó phải kể đến công lao của các thầy cô, các nghệ sĩ đi trước tạo ra khuynh hướng sáng tác, dàn dựng mang tính thể nghiệm cao. Bà nhớ NSND Phùng Há khi đó có nói: "Chất trẻ của khóa diễn viên này cần khai phá cách làm cái mới, thay thế nếp cũ của cải lương, cách tân làm những tuồng cải lương thể nghiệm".

NSƯT Thanh Thanh Tâm ở Đà Lạt (tháng 6-2023)

Từ kim chỉ nam đó Đoàn cải lương Thanh Niên xung kích của Nhà hát Trần Hữu Trang đã dàn dựng 2 tác phẩm thể nghiệm là "Dệt gấm" và "Mùa xuân cho em", do NSƯT Bạch Lan đạo diễn. NSƯT Thanh Thanh Tâm may mắn được đóng cả hai vai chính: Kim Thông và Mai Ly.

"Cô Bạch Lan đã dạy, nếu xóa đi ranh giới giữa thể nghiệm trong cuộc sống và nghệ thuật sẽ dẫn tới tình trạng trình bày tác phẩm theo xu hướng chủ nghĩa tự nhiên. Ngược lại, quá áp đặt, gượng ép, ỷ lại khuôn mẫu sẽ dễ sa đà vào chủ nghĩa hình thức" - NSƯT Thanh Thanh Tâm bày tỏ.

Giai đoạn cải lương vang bóng một thời với nhiều tác phẩm được dàn dựng và tạo nên tên tuổi nhiều thế hệ nghệ sĩ cũng như diện mạo riêng của Nhà hát Trần Hữu Trang, như: "Chim Việt cành Nam", "Kiều Nguyệt Nga", "Dương Vân Nga", "Tình yêu và lời đáp", "Rạng ngọc Côn Sơn", "Nàng Xê Đa", "Tô Ánh Nguyệt", "Đời cô Lựu", "Chiếc áo Thiên Nga", "Bàn thờ Tổ một cô đào"... 

Đó là những tác phẩm một thời làm say đắm người xem. Cải lương đã gieo những hạt giống tâm hồn tuyệt đẹp, truyền đến công chúng những bài học giáo dục giá trị.

NSƯT Thanh Thanh Tâm viết: "Mong sao tôi còn đủ sức để tiếp tục làm nghề, dìu dắt và trao truyền kinh nghiệm mình học, thực hành từ các thầy cô đi trước. 10 năm của giai đoạn 1975 -1985 đã là một dấu son nổi bật cho thế hệ trẻ chúng tôi tiếp cận với cách làm nghề tử tế, tinh thần lao động nghệ thuật hết mình vì sự nghiệp chung của sân khấu nước nhà".

Thanh Thanh Tâm số hóa kinh nghiệm diễn xuất

Luôn dành tâm huyết trao truyền cho lớp diễn viên trẻ những kỹ năng trong nghệ thuật diễn xuất, NSƯT Thanh Thanh Tâm chuẩn bị thực hiện dự án mà chị ấp ủ từ lâu

 

 

* Phóng viên: NSƯT Thanh Thanh Tâm có thể chia sẻ về dự án mà chị đang ấp ủ?

- NSƯT THANH THANH TÂM: Đó là dự án số hóa những bài học kinh nghiệm về diễn xuất để truyền lại cho thế hệ diễn viên trẻ. Ngày 27-6, ban biên soạn sách "Sân khấu cải lương giai đoạn 1975 đến nay" do Hội Sân khấu TP HCM chủ biên sẽ có cuộc họp khởi động việc đầu tư ấn phẩm chào mừng 50 năm thống nhất đất nước, trong đó tôi được mời viết lại những bài học quý về diễn xuất.

* Có thông tin cho rằng Đoàn Cải lương tuồng cổ Huỳnh Long dự định mời chị tham gia biểu diễn?

- Chuyến về nước lần này tôi muốn dành thời gian nhiều cho gia đình. Sau khi ba tôi qua đời, NSƯT Tô Kim Hồng sống trong nỗi nhớ nên tôi sẽ đưa cô đi nhiều nơi, cùng tôi nhớ về những ký ức của ba. Nghệ sĩ Bình Tinh đã mời tôi thực hiện một đêm live show nhưng tôi chưa dám hứa. Song, việc tôi hào hứng chính là tham gia giảng dạy cho các diễn viên trẻ của đoàn vì tôi đã có hơn 10 năm cộng tác với Huỳnh Long, hiểu rõ khuynh hướng sáng tác, căn bản vũ đạo, cấu trúc dàn dựng, cách sử dụng, vận hành âm nhạc trong biểu diễn mang phong cách của cô Bạch Mai và chú Đức Lợi.

* Suy nghĩ của chị về hậu duệ của Đoàn Cải lương tuồng cổ Huỳnh Long?

- Nghệ sĩ Bình Tinh quá giỏi, sau chuyến đi diễn tại Canada, rồi đưa đoàn sang Pháp, sắp tới là chuyến lưu diễn tại Mỹ, Bình Tinh đã thay cha mẹ của mình thực hiện di nguyện "đem chuông đi đánh xứ người" một cách rất chuyên nghiệp. Đây là cơ hội trải nghiệm quý của các diễn viên trẻ, đồng thời mở rộng thị trường biểu diễn cho thế hệ hậu bối của Huỳnh Long. Tuy nhiên, tôi khao khát bên cạnh những vở tuồng tích Trung Quốc, Huỳnh Long cần chăm chút, khai thác đề tài lịch sử Việt.

NSƯT Thanh Thanh Tâm và nghệ sĩ Bình Tinh

* Phải chăng dự án của chị cũng xuất phát từ việc góp phần nâng niu các tác phẩm tuồng cổ sử Việt?

- Tôi tối kỵ việc diễn tuồng sử Việt mà mặc trang phục Hồ Quảng. Đôi khi chạy theo cái đẹp mà bỏ quên ý thức làm đúng trước khi muốn làm hay. Tôi có dự án mời các nhà sử học, các nhà nghiên cứu cùng đối thoại về những kịch bản cải lương tuồng cổ dựa theo sử Việt, từ đó chuẩn hóa cách truyền nghề theo phương pháp của riêng tôi. Việc này đòi hỏi thời gian, công sức, để những buổi talk show bổ ích đó sẽ tác động đến ý thức bảo vệ cội nguồn từ thế hệ diễn viên tuồng cổ hôm nay. Mừng là nghệ sĩ Bình Tinh, Thái Vinh - hai trụ cột của Huỳnh Long - cũng cùng tâm nguyện với tôi, cố gắng từng bước thực hiện chuỗi đối thoại ý nghĩa này.

* Điều gì về sân khấu cải lương khiến chị quan tâm nhất hiện nay?

- Như tôi đã nói, Hội Sân khấu TP HCM thực hiện công trình biên khảo thứ 2 tiến đến việc in sách. Tôi hào hứng với dự án này, vì nhờ sân khấu Xung kích Thanh niên của Nhà hát Trần Hữu Trang, tôi đã được đào luyện để trở thành diễn viên. Tôi nhớ ơn NSND Phùng Há, nghệ sĩ Kim Cúc, Công Thành, Hoàng Ba... - những người thầy đã truyền nghề cho tôi. Nhắc đến để biết rằng tôi không bao giờ quên những vai diễn, bài học quý từ chiếc nôi này: Mai Ly trong vở "Mùa xuân cho em", Kim Thông trong vở "Dệt gấm"... Năm tôi học nghề là 15 tuổi, nay tôi đã 60 tuổi rồi, được truyền nghề là tâm nguyện của tôi.

* Dư luận cho rằng chị chính là mẹ ruột của Hồng Loan - con gái của cố NSƯT Vũ Linh?…

- Hoàn toàn là tin thất thiệt, không có cơ sở. Tôi và anh Vũ Linh chỉ là đồng nghiệp. Lúc trẻ đã từng có cảm tình nhưng rồi chúng tôi chỉ dành hết trái tim yêu thương cho vai diễn. Tôi cảm ơn sự yêu mến của số đông khán giả dành cho nghệ sĩ và sân khấu nhưng xin đừng thêu dệt chuyện sai sự thật. Tôi chỉ có hai người con, không liên quan gì đến Hồng Loan như lời đồn đại.

Bài và ảnh: Thanh Hiệp