Bích Sơn, nữ nghệ sĩ miền Bắc, trưởng thành trên sân khấu miền Nam

Có tên trong danh sách tuyển chọn nghệ sĩ triển vọng giải Thanh Tâm 1959, Bích Sơn từng thua nữ nghệ sĩ Lan Chi, đào chánh của đoàn Phước Chung trong đường tơ kẻ tóc. Như buồn phiền vì số chẳng may, nữ nghệ sĩ khả ái Bích Sơn bắt chước Kim Cương tạm từ giã giới cải lương ra làm bà bầu tân nhạc. Đây là một bà bầu trẻ đẹp nhất trong làng tân nhạcthời ấy vậy.

Hoàn cảnh đưa nàng kiều vào ngõ bí

Sang năm sau giải Thanh Tâm 1960 Bích Sơn cùng với Ngọc Giàu vinh dự chiếm giải, coi như đạt được ý nguyện. Đáng lẽ sau khi lãnh huy chương vàng, Bích Sơn còn sáng chói hơn, nhưng vì hoàn cảnh thế nào đó mà đã đưa nàng kiều vào ngõ bí. Bởi khi lãnh giải Thanh Tâm 1960 rồi thì Bích Sơn không tiếp tục lên sân khấu, mà suốt thời gian dài 4, 5 năm hầu như chẳng thấy hát xướng gì hết. Có chăng là chỉ thỉnh thoảng lên đài truyền hình trong chương trình Bích Thuận (dì của nàng).

Bích Sơn tên thật là Trần Bích Sơn – còn có tên riêng Vĩnh San hay Dung, sanh năm 1939 tại Hà Nội. Cuối năm 1952, nữ nghệ sĩ Bích Thuận đi hát trong Nam đã đem theo hai cháu gái là Bích Sơn và Bích Thủy. Lúc đó Bích Sơn còn là cô gái thơ ngây tóc xỏa bờ vai.

Vào đến Hòn Ngọc Viễn Đông, Bích Sơn được gửi gắm vào trường Saint Marie Tân Định. Sau ba năm học trường đạo, nhờ sẵn có khiếu về tân nhạc, Bích Sơn được nữ nghệ sĩ Bích Thuận tập ca hát. Năm 1955, Bích Sơn gia nhập Ban Xuân Thu của nhạc sĩ Lê Thương, và cuối năm này, nữ nghêsĩ Bích Thuận thành lập đoàn Bích Thuận, thì Bích Sơn về hát cho gánh nhà, và đây là bước đầu dọ dẫm, nàng chỉ đóng vai nàng tiên nữ phụ Thùy Vân.

Trong thời gian này cô bé Bích Sơn chỉ được chú ý qua giọng ngâm thơ trong trẻo và cốt cách kiều mị còn bị che phủ trong dáng điệu e dè. Lúc bấy giờ thi sĩ Kiên Giang là soạn giả, cũng đồng thời là ký giả kịch trường. Kiên Giang về cộng tác đoàn Bích Thuận, chàng ta đã mê mệt nàng Bích Sơn.

Năm 1957 khán giả bắt đầu chú ý Bích Sơn qua hình ảnh công chúa Phù Tang trong vở “Khi Hoa Anh Đào Nở” của Hà Triều Hoa Phượng trên sân khấu Thúy Nga.

Đầu năm 1958, Bích Sơn được giới thiệu với ban giám đốc để thành lập kịch đoàn Bích Sơn – Ngọc An. Trên sân khấu Bích Sơn được khán giả Đà Lạt tưởng thưởng qua vai sơn nữ Phà Ca trong vở “Bao Giờ Mùa Sim Chín” (người vợ không bao giờ cưới) của Kiên Giang – Phúc Quyên.

Cũng năm này Bích Sơn được đại nhạc hội Giao Duyên giới thiệu lần đầu bài thơ “Hoa Trắng Thôi Cái Trên Áo Tím” qua giọng ngâm u buồn như tiếng chuông giáo đường. Bích Sơn đã thu hút được nghệ cảm của sức học sinh trí thức. Trên sân khấu Thủ Đô, cũng như dưới ánh đèn của các dạ hội qua các tỉnh miền Trung, Bích Sơn đã gieo sâu vào tâm khảm thính giả dư âm của một nghệ cảm thâm trầm.

Lúc đoàn diễn tại Cần Thơ, cũng là lúc Kiên Giang viết vở tuồng Ngưu Lang Chức Nữ, cho Bích Sơn thay thế cô Bích Thuận đóng vai nàng tiên xuống trần tắm suối bỏ quên cặp cánh không về Bồng Lai tiên cảnh được, rồi ở lại lấy chồng luôn. Qua vai nầy Bích Sơn đã bước một bước tiến dài từ vai phụ đến vai chánh.

Trở về Sài Gòn, thi sĩ Kiên Giang viết bài đăng trên tờ Tiếng Chuông kịch trường, hết lời ca tụng nàng Bích Sơn. Thấy Bích Sơn duyên dáng, thanh tao đẹp như tiên... thật, thi sĩ Kiên Giang bèn tự viết báo ca tụng nàng là “kiều nữ”. Hình ảnh kiều nữ đã hiện lên hầu hết ý thơ của Kiên Giang, và đã trở nên một giai thoại trong làng sân khấu.

Trên giai phẩm giải Thanh Tâm 1960 Kiên Giang đã đưa Bích Sơn lên tuyệt đỉnh trong cuộc đời làm nghệ thuật. Chúng tôi xin trích vài đoạn như sau:

“... Năm 1959, khán giả thủ đô được dịp thưởng thức tài nghệ Bích Sơn qua vai Phương Thành trong soạn phẩm cổ tích “Áo Cưới Trước Cổng Chùa”. Nghệ thuật diễn xuất của Bích Sơn được khơi dậy đến cao độ từ vai trò ấy.

Nữ nghệ sĩ Bích Sơn đóng vai Phương Thành trong tuồng Áo Cưới Trước Cổng Chùa.

Ngành Mai