Trình duyệt của bạn đã tắt chức năng hỗ trợ JavaScript.
Website chỉ làm việc khi bạn bật nó trở lại.
Để tham khảo cách bật JavaScript, hãy click chuột vào đây!

12:06 PST Thứ hai, 30/11/2020

Đang truy cập : 51

•Máy chủ tìm kiếm : 1

•Khách viếng thăm : 50

Hôm nay : 14251

Tháng hiện tại : 870295

Tổng lượt truy cập : 29745286

» Tin Tức » Đời Thường Nghệ Sĩ

Tìm lối ra cho sàn diễn cải lương

Theo đạo diễn Phan Quốc Kiệt, Giám đốc Nhà hát Trần Hữu Trang, sau cuộc thi "Tài năng diễn viên sân khấu cải lương Trần Hữu Trang năm 2020", đã có nhiều hình thức biểu diễn làm phong phú thêm hoạt động phổ biến, quảng bá nhằm phục vụ công chúng yêu nghệ thuật

Xem tiếp...

Gửi bài viết qua email
In ra
Lưu bài viết này

Danh ca “Út Trà Ôn 2” với ông Vua “XX”

Đăng lúc: Thứ tư - 08/01/2014 13:13 - Đã xem: 4159

Nghệ sĩ Minh Chí - Hình: SG Nguyễn Phương

Một ông bạn, cũng là bạn đọc Thời Báo ở Toronto, mail cho tôi: “Anh Phương ơi, bạn già chúng tôi khi tụ lại uống cà phê, thường bàn những tin tức thời sự, những bài viềt của các ông Văn Quang, Đoàn Dự, Phiếm và của Nguyễn Phương về nghệ sĩ cải lương. Bạn tôi nói anh viết về nhiều nghệ sĩ trước 75, sao không thấy anh viết về Út Trà Ôn tu với ông Vua XX. Vậy mong anh cho biết ý kiến. Nguyễn Đức, Tân nhạc”.

Ông Nguyễn Đức, vua đào tạo mầm non tân nhạc làm khổ tôi rồi! Ông vua Út Trà Ôn có “tu” không? Nếu có tu thì Út Trà Ôn tu ở chùa nào? Ông Vua XX là ai? Út Trà Ôn tu với ông Vua XX là sao?
Tôi suy nghĩ suốt đêm, kiểm điểm lại những ngôi chùa ở gần nhà anh Út Trà Ôn như chùa Giác Minh, đường Điện Biên Phủ, chùa gần nhà của anh Út nhưng anh chưa hề đặt chân vô chùa này lần nào vì anh nói trong những năm 1962 – 1963, các ông sư trong chùa Giác Minh khiêng bàn thờ Phật xuống đường biểu tình rồi họ để bàn thờ ở ngã ba đường Nguyễn Thiện Thuật và đường Điện Biên Phủ ngay trước nhà của anh, báo hại gia đình anh phải ngửi lựu đạn cay hoài. Các ông sư làm chính trị nên các ông Phật chắc cũng phải tản cư khỏi chùa, mình vô đó cúng, Phật không có ở chùa đó độ cho mình mà nhà cầm quyền lại chú ý, nghi mình tiếp tế tiền nong cho các ông sư để các ổng đi biểu tình. Vậy là khổ cho mình! Còn các chùa lớn khác như Kỳ Viên Tự ở đường Nguyễn Đình Chiểu, Niệm phật đường Quảng Đức ở gần chợ Bàn Cờ, chùa Từ Minh ở đường Vườn Chuối Cư Xá Đô Thành, chùa Xá Lợi (đường Bà Huyện Thanh Quan), chùa Ấn Quang (đường Sư Vạn Hạnh), chùa Vĩnh Nghiêm (đường Nam Kỳ Khởi Nghĩa, đường Công Lý cũ), chùa Phụng Sơn (đường Ngô Gia Tự)… những ngôi chùa lớn đó những ngày rằm, ngày lễ Phật Đản, có cúng lớn, anh Mười Út có theo các nghệ sĩ đến cúng chùa và ca cải lương, quyên tiền giúp chùa, gây quỹ từ thiện, giúp đồng bào thiên tai hỏa hoạn. Như vậy, không thể nói là Út Trà Ôn tu.

Tôi lẩm bẩm: Út Trà Ôn “tu”? Út Trà Ôn “tu”? Út Trà Ôn “two”! Đúng rồi, “Út Trà Ôn two”! Anh Nguyễn Đức này ở Toronto, vùng nói tiếng Anh, anh ta muốn nói Út Trà Ôn 2, thời còn chiến tranh Việt Pháp, người Saigon kêu là Út Trà Ôn “đơ” (deux), anh Đức gọi là Út Trà Ôn “two” chắc là muốn nói tới Út Trà Ôn đơ (deux) hồi thập niên 50 của thế kỷ trước.

Tôi nhớ lại hồi đó, năm 1955, hòa bình được lập lại sau cuộc chiến tranh Việt – Pháp, Saigon có nhiều đoàn hát cải lương mới thành lập, các trang nhật báo cũng khởi đầu có những trang trong chuyên viết về tin tức kịch trường, về các nghệ sĩ, giới thiệu các đoàn hát và phê bình tuồng tích. Các ký giả kịch trường khi viết khen một nghệ sĩ cải lương, thường hay tặng cho thần tượng đó một biệt danh và những biệt danh đó được lập ra dựa theo tài năng, đặc điểm hoặc sắc diện đặc biệt của nghệ sĩ đó. Nghệ sĩ Út Trà Ôn được tặng danh hiệu “Đệ nhất danh ca vọng cổ” Út Trà Ôn sau cuộc trưng cầu ý kiến độc giả của báo Tiếng Dội Miền Nam do ký giả Trần Tấn Quốc làm chủ bút và chủ nhiệm. Nhưng biệt danh “đệ nhất danh ca vọng cổ” dài quá nên chỉ một tuần sau, ký giả Nguyễn Ang Ca trên trang kịch trường Lẽ Sống đổi lại thành “Vua Vọng Cổ” Út Trà Ôn. Nhiều nghệ sĩ trẻ đẹp và tài danh của các đoàn hát cải lương cũng được khán giả và ký giả kịch trường tặng cho nhiều biệt danh như: “Sầu nữ” Út Bạch Lan, “Kỳ nữ” Kim Cương, “Kiều nữ” Bích Sơn, “Giọng ca vàng” Hữu Phước, “Giọng ca nhung gấm” Ngọc Giàu, “Tiếng hát Liêu trai” Mỹ Châu, “Nữ hoàng sân khấu” Thanh Nga, “Vua vọng cổ hài” Văn Hường, “Vua đổi xe hơi” Thành Được, “Hề té” Văn Chung, “Kép trọc” Trường Xuân… Và rất nhiều biệt danh cho nhiều nghệ sĩ khác. Những biệt danh đó đánh giá đúng tài ca, diễn và đặc điểm về nhan sắc của các diễn viên nên về sau khi người ta nhắc lại biệt danh thì khán giả ái mộ cải lương đều biết là nói về nghệ sĩ nào.

Biệt danh “Út Trà Ôn 2” gây chấn động sân khấu kịch trường.
Đoàn hát Hương Hoa của bầu Vân Sinh tuyển được nhiều nghệ sĩ trẻ nhưng có giọng ca xuất sắc nên đổi bảng hiệu thành đoàn Tân Hương Hoa. Ông bầu Vân Sinh mời các ký giả kịch trường đến xem tuồng “Đầu Xanh Vương Khổ Hận” để khai trương bảng hiệu mới tại rạp Nguyễn Văn Hảo và để giới thiệu các diễn viên trẻ Nam Hùng, Thanh Thanh Hoa, Ánh Hoa, Hoài Dung, Hoài Mỹ bên cạnh dàn đào kép thượng thặng Minh Chí, Việt Hùng, Ngọc Nuôi, Thanh Danh, Ánh Nguyệt, Văn Khoe…
Sau khi xem tuồng “Đầu Xanh Vương Khổ Hận”, ký giả Nguyễn Ang Ca cho in trên trang nhất của tờ nhật báo Lẽ Sống bức ảnh lớn của nữ nghệ sĩ Ánh Hoa 13 tuổi với dòng chữ titre thật lớn: Nữ thần đồng Ánh Hoa xứng danh là Út Trà Ôn 2 trên sân khấu Tân Hương Hoa.

Nữ nghệ sĩ thần đồng Ánh Hoa (13 tuổi) thủ vai cô gái mồ côi trong tuồng Đầu Xanh Vương Khổ Hận, có một giọng ca hơi đồng trầm ấm, mạnh mẽ vang lộng, đầy sinh khí thu hút tâm hồn khán giả. Khi vô vọng cổ, thần đồng Ánh Hoa ca với một phong thái khoan thai, chắc nhịp nhưng lời ca thấm đượm tình cảm, gợi lên nỗi buồn sâu lắng của một cô gái mồ côi đang phải chịu những hình phạt bất công và tàn nhẫn của một kẻ giàu bạc ác. Khi Ánh Hoa ca tới chữ “hò” vô vọng cổ, hơi của Ánh Hoa thật êm, thật buồn đã được một tràng pháo tay nồng nhiệt tán thưởng, khiến cho các ký giả có cảm giác như được nghe chính vua vọng cổ Út Trà Ôn đã hóa thân vào nữ thần đồng Ánh Hoa ca câu đó vậy.

Danh hiệu Út Trà Ôn đơ (deux) tặng cho nữ nghệ sĩ Ánh Hoa đã khơi dậy luồng dư luận ồn ào, ký giả và khán giả xôn xao bàn tán, nhiều người trở lại xem đoàn hát Tân Hương Hoa để thưởng thức giọng ca, nhất là cách vô giọng cổ với làn hơi dũng mảnh của Ánh Hoa mà mường tượng cách ca của Út Trà Ôn và cuối cùng thì khán giả ái mộ cải lương và các ký giả kịch trường cũng đồng ý là danh hiệu Út Trà Ôn 2 tặng cho nữ diễn viên trẻ Ánh Hoa là đúng và họ thay đổi cách gọi Ánh Hoa: Mọi người không gọi là thần đồng Ánh Hoa nữa mà đổi là Ánh Hoa – Út Trà Ôn đơ (deux) hay Ánh Hoa – Út Trà Ôn 2.

Nữ nghệ sĩ Ánh Hoa là con nhà nòi, cha của cô là nghệ sĩ Thanh Danh chuyên thủ vai kép lẳng độc; mẹ cô là nữ nghệ sĩ Ánh Nguyệt, đào mùi, cả hai nổi danh khi hát cho đoàn hát Tỷ Phượng. Theo lời kể của cô Ánh Nguyệt, khi hát ở rạp Bến Tre, cô đang hát, bỗng chuyển bụng bên cánh gà, suýt sanh con, nhưng người trong đoàn hát kịp đưa lại nhà bảo sanh và Ánh Nguyệt sanh được một gái, đặt tên là Ánh Hoa. Cả gia đình Ánh Nguyệt đều nói Ánh Hoa là con của gánh hát. Ánh Hoa được nuôi lớn dần trong gánh hát, đêm đêm tiếng đàn giọng hát của cha mẹ, của các cô các chú thấm dần vào trong huyết quản và tiềm thức của Ánh Hoa. Cô Ánh Hoa học hát và đóng tuồng trước khi được cho học chữ, 7 tuổi Ánh Hoa đã nổi danh trong vai Nghi Xuân tuồng Phạm Công Cúc Hoa, giọng ca của Ánh Hoa đã làm đổ tuôn những dòng lệ thương cảm của khán giả. Năm 12 tuổi, Ánh Hoa nổi danh thần đồng Ánh Hoa khi cô thủ diễn vai Na Tra (vai chánh trong tuồng Na Tra lóc thịt).
Năm 14 tuổi, Ánh Hoa cùng với cha mẹ là cặp nghệ sĩ Thanh Danh và Ánh Nguyệt gia nhập đoàn hát Tân Hương Hoa của ông bầu Vân Sinh. Đoàn hát Tân Hương Hoa có cặp diễn viên đang ăn khách nhất lúc đó là Việt Hùng và Ngọc Nuôi, ông bầu Vân Sinh tăng cường thêm kép Minh Chí, người được giới mộ điệu tặng cho biệt danh là Vua Xàng Xê vì nghệ sĩ Minh Chí khi ca câu đầu vô Xàng Xê được khán giả nhiệt liệt tán thưởng giống như trường hợp Út Trà Ôn ca vô vọng cổ. Không có nghệ sĩ nào ca vô Xàng Xê hay như Minh Chí nên các ký giả kịch trường và khán giả ái mộ cải lương tặng cho Minh Chí biệt danh Vua Xàng Xê.

Viết đến đây tôi mới chợt nhớ lại câu hỏi của anh Nguyễn Đức: “Út Trà Ôn two với vua XX” thì ra anh Nguyễn Đức nhắc đến nữ nghệ sĩ Ánh Hoa (Út Trà Ôn 2) và Vua XX là Vua Xàng Xê Minh Chí.

Vua Xàng Xê Minh Chí là danh ca của các hãng dĩa Asia, Tứ Hải, Hoành Sơn, từng là kép trẻ hát trên sân khấu Nam Tinh với các nghệ sĩ tiền phong Ba Thanh Loan, Kim Chưởng, Thúy Nga, Phước Trọng, Ba Vân, Năm Nở (soạn giả Lê Hoài Nở). Đoàn Tân Hương Hoa hát tuồng Đầu Xanh Vương Khổ Hận để giới thiệu giọng ca của thần đồng Ánh Hoa và vua Xàng Xê Minh Chí.
Báo chí nhiệt liệt ngợi khen hai diễn viên Minh Chí – Ánh Hoa, bầu Vân Sinh vui mừng vì đoàn Tân Hương Hoa được đông nghẹt khán giả liên tục trong hơn ba tháng, nhưng sau đó báo chí đưa tin hai cặp nghệ sĩ Việt Hùng – Ngọc Nuôi và Minh Chí – Ánh Hoa tách ra khỏi gánh Tân Hương Hoa để thành lập đoàn hát Việt Hùng – Minh Chí. Các nghệ sĩ Hoài Dung, Hoài Mỹ, Văn Khoe và soạn giả Nguyễn Huỳnh cũng tách ra lập đoàn hát Hoài Dung – Hoài Mỹ. Gánh hát Tân Hương Hoa không còn nghệ sĩ danh ca, phải rã gánh.
Nghệ sĩ Minh Chí tên thật là Lê Mộng Lang, sanh năm 1924 tại Saigon. Anh Minh Chí đi hát từ đầu những năm 1950, đã từng hát chánh và làm bầu các đoàn hát Tử Kỳ, Việt Hùng – Minh Chí, Việt Hùng, Minh Chí làm kép chánh của các đoàn Kim Chưởng, Thanh Hương – Hùng Minh, Tân Thủ Đô – Tấn Tài.

Hai nghệ sĩ Việt Hùng và Minh Chí được bà Ba Khang (chị của hai nghệ sĩ trẻ Hương Sắc, Hương Huyền) xuất vốn ra lập gánh hát để tên bảng hiệu là Việt Hùng – Minh Chí, vở hát khai trương bảng hiệu của đoàn là vở Đường Lên Xứ Thái (tuồng dã sử của soạn giả Thiếu Linh). Sau đó đoàn hát hát tiếp vở Người đẹp bán tơ của soạn giả Kiên Giang. Các tuồng hát của đoàn Việt Hùng – Minh Chí là những tuồng rất hay, nghệ sĩ trẻ đẹp và ca diễn xuất sắc, nhưng chỉ qua vài tháng sau, các ký giả kịch trường quyết định không viết giới thiệu hay phê bình đoàn hát Việt Hùng – Minh Chí nữa để phản đối việc Minh Chí bỏ vợ mà lấy cô Ánh Hoa (lúc đó Ánh Hoa mới 14 tuổi). Mặc dầu cô Ánh Hoa yêu Minh Chí, tự nguyện làm vợ Minh Chí nhưng các ký giả cho là Minh Chí lấy một cô gái vị thành niên làm vợ là phạm luật hôn nhơn. Nếu cha mẹ của Ánh Hoa có đơn thưa ra tòa thì chắc chắn Minh Chí bị bắt và phải ở tù nhiều năm.
Đầu thập niên 1950, tuy quan niệm tự do luyến ái trong dân chúng đã có phần cởi mở nhưng người ta vẫn không chấp thuận việc một cô gái mới 14 tuổi lấy ông chồng trên ba mươi tuổi. Khán giả không đến xem Minh Chí và Ánh Hoa hát khiến cho đoàn Việt Hùng – Minh Chí phải rã gánh.
Nghệ sĩ Minh Chí không tin là khán giả bỏ rơi anh vì anh cưới cô vợ trong tuổi vị thành niên, nên khi gánh hát Việt Hùng – Minh Chí rã, anh lập gánh hát lấy tên Minh Hùng, rồi cũng rã. Anh lập gánh Minh Chí, cũng không kéo khán giả lại được với anh dù không ai tranh được ngôi vị Vua Xàng Xê và Út Trà Ôn 2 – Ánh Hoa.
Minh Chí bỏ mộng làm bầu gánh hát, anh và Ánh Hoa đi hát cho đoàn Kim Chưởng, rồi đoàn Thanh Hương – Hùng Minh, đoàn Tân Thủ Đô – Tấn Tài, nơi nào Minh Chí và Ánh Hoa cũng không được ủng hộ nồng nhiệt như lúc trước.
Sau năm 1975, vợ chồng Minh Chí đi hát cho gánh Hậu Giang 2, Trần Hữu Trang, Huỳnh Long, đến năm 1990, Ánh Hoa và Minh Chí nghỉ hát.

Các nghệ sĩ được khán giả và báo chí tặng danh hiệu cao quý như Vua vọng cổ Út Trà Ôn, Vua vọng cổ hài Văn Hường, Vua không ngai Thành Được, Hoàng Đế dĩa nhựa Tấn Tài, Vua viết vọng cổ Viễn Châu, Nữ hoàng sân khấu Thanh Nga, Nữ hoàng Sương Chiều Út Bạch Lan đều có một thời vàng son rực rỡ, sống một cuộc sống hạnh phúc và giàu sang. Trong khi đó, ông Vua Xàng Xê Minh Chí và Út Trà Ôn 2 Ánh Hoa thì bị kỳ thị, ghét bỏ và lâm vào cảnh nghèo khó, chỉ vì họ dám bảo vệ tình yêu của họ mà bất chấp dư luận phong kiến khắt khe của người đời.
Khi Minh Chí nghỉ hát, anh được 66 tuổi, và Ánh Hoa 49; họ đã sống hạnh phúc vợ chồng với nhau 35 năm; 35 năm không ngừng phấn đấu để giữ gìn hạnh phúc gia đình và chống lại thành kiến bất công của các ký giả, những người hướng dẫn dư luận để đẩy Minh Chí và Ánh Hoa vào cảnh khó khăn trong nghề nghiệp và kinh tế, đời sống.
Sau khi nghỉ hát, cuộc sống gia đình càng cơ cực, thiếu thốn, Ánh Hoa bán cơm tấm dưới cầu chữ Y bên kia đường Hưng Phú. Chịu cực chịu khổ, bất kể nắng mưa, Ánh Hoa bán cơm tấm kiếm chút đỉnh tiền lời để tự nuôi thân và nuôi chồng. Minh Chí thất chí, uống rượu giải khuây, lâm bệnh xơ gan cổ trướng. Ánh Hoa phải lao nhọc thêm để lo thuốc thang cho chồng. Ngày 4 tháng 12 năm 1995, năm năm sau khi nghỉ hát, Minh Chí rời bỏ cô vợ trẻ để về cõi vĩnh hằng vì cái bệnh xơ gan cổ trướng.

Nữ nghệ sĩ Ánh Hoa đã chịu nhiều thảm cảnh, nhiều khó khăn trong cuộc sống, thời may một đạo diễn điện ảnh khi chuẩn bị quay phim Người Tình, ông cần một nhân vật nữ có vẻ già khắc khổ nhưng phúc hậu, có người giới thiệu với ông nữ nghệ sĩ cải lương Ánh Hoa. Ông đã đến ăn cơm tấm, âm thầm quan sát cách ăn nói, điệu bộ của bà chủ bán cơm tấm và nhận ra ngay đây là người diễn viên mà ông đã muốn tìm kiếm cho bộ phim của mình.
Ánh Hoa được mời thử thu hình và lập tức được mời ký hợp đồng đóng phim. Bộ phim đầu, Ánh Hoa đã thành công quá sự mong đợi của đạo diễn và ê kíp quay phim. Sau đó, cô còn đóng thêm nhiều phim khác như Mùi đu đủ xanh, Người đẹp Tây đô, Đất phương Nam, Xóm nước đen, Đôi bạn, Trái tim người mẹ, Hải nguyệt, Giao thời, Thì thầm trên đất cao nguyên, Giã từ dĩ vãng, Đồng tiền xương máu, Ánh sáng quê nhà, Đất trắng, …
Trong khi sân khấu cải lương không thể sáng đèn hằng đêm, rạp hát không còn thì người nữ nghệ sĩ cải lương Ánh Hoa được Tổ đãi, được đóng phim liên tục, cuộc sống không còn nghèo khổ như xưa nữa. Ánh Hoa đã tạo được hình tượng người phụ nữ Việt Nam, tuy già nua nhưng hiền hậu, nhẫn nại, chịu đựng và trung tín, hình ảnh và tính cách người phụ nữ Việt Nam đó sống mãi trong lòng khán giả xem phim ảnh qua diễn xuất của Ánh Hoa.

Khi gặp lại nữ nghệ sĩ Ánh Hoa, tôi hỏi: Giữa danh hiệu nghệ sĩ cải lương Út Trà Ôn 2 – Ánh Hoa và danh hiệu Nữ nghệ sĩ Điện ảnh Ánh Hoa, cô thích được khán giả gọi cô như thế nào?
Ánh Hoa cười: Em là nghệ sĩ cải lương nên em thích khán giả (dù khán giả cải lương hay khán giả phim ảnh, truyền hình) gọi em là nghệ sĩ cải lương có thể đóng phim hay diễn trên truyền hình. Diễn cải lương thì có phong cách của nghệ sĩ ca và diễn theo nghệ thuật hát cải lương. Diễn khi thu phim hay truyền hình thì có phong cách và kỹ thuật phù hợp với phim ảnh, với sân khấu kịch và truyền hình. Em không quên nguồn gốc xuất phát của mình là sân khấu cải lương.

Đáng thương cho một cô gái trung hậu thật thà như vậy, mà giữa thập niên 50 của thế kỷ trước phải hứng chịu búa rìu dư luận của các ông ký giả nặng đầu óc phong kiến, cổ hủ. Và cũng đáng phục Ánh Hoa, một người phụ nữ dám chống lại dư luận bất công để bảo vệ tình yêu của mình và sống chung thủy trọn vẹn với chồng, người mà cô đã yêu và gắn bó trọn đời.
Nhớ những chuyện tình yêu trong giới cải lương.

Nguyễn Phương 2013

Tác giả bài viết: meoxu
Nguồn tin: TBO

Đánh giá bài viết