Giáo sư - tiến sĩ Trần Quang Hải (1944 - 2021) - Ảnh: Facebook KTS Trần Quang Minh

Theo thông tin từ gia đình, giáo sư, tiến sĩ dân tộc nhạc học Trần Quang Hải mất lúc 0h46 ngày 30-12 tại Pháp (theo giờ Pháp), hưởng thọ 78 tuổi.

Trước đó, ngày 23-12, trong lễ ra mắt Quỹ học bổng Trần Văn Khê tại Trường đại học Văn Lang (quận Bình Thạnh, TP.HCM) nhân kỷ niệm 100 năm ngày sinh giáo sư Trần Văn Khê; giáo sư Trần Quang Hải có quay clip gửi về Việt Nam. Trong clip, ông chia sẻ về tâm nguyện mong muốn lập quỹ học bổng của cha mình.

Giáo sư Trần Quang Hải sinh ngày 13-5-1944 tại làng Linh Đông Xã, Gia Định. Ông là con trai trưởng của giáo sư Trần Văn Khê và bà Nguyễn Thị Sương - cựu giáo sư Anh văn Trường nữ trung học Gia Long.

 

Ông Trần Quang Hải kết hôn cùng nữ ca sĩ Bạch Yến vào ngày 17-6-1978 tại Paris (Pháp). Sau khi thành hôn với ông Trần Quang Hải, bà Bạch Yến cùng chồng phổ biến nhạc dân tộc Việt Nam khắp thế giới.

Giáo sư Trần Quang Hải là cựu học sinh Trường trung học Pétrus Ký, sau khi tốt nghiệp Trường Quốc gia Âm nhạc và kịch nghệ với bộ môn vĩ cầm (học với cố giáo sư Đỗ Thế Phiệt), ông sang Pháp năm 1961 và học nhạc học tại Trường đại học Sorbonne và dân tộc nhạc học ở Trường cấp cao Khoa học xã hội (Ecole des Hautes Etudes en Sciences Sociales).

GS Trần Quang Hải và danh ca Bạch Yến chụp ảnh cùng Tổng thống Pháp Jacques Chirac năm 2002 - Ảnh: Blog Trần Quang Hải 1944

Giáo sư Trần Quang Hải bắt đầu làm việc cho Trung tâm Quốc gia Nghiên cứu khoa học (CNRS - Centre National de la Recherche Scientifique) với êkip nghiên cứu tại Viện Dân tộc nhạc học của Viện Bảo tàng con người (Département d’ethnomusicologie du Musée de l’Homme) từ năm 1968 cho tới 2009 thì về hưu.

Ông đã trình diễn trên 3.500 buổi tại 70 quốc gia; tham gia 130 đại hội liên hoan quốc tế nhạc truyền thống; giảng dạy tại hơn 120 trường đại học; sáng tác hơn 400 bản nhạc cho đàn tranh, đàn môi, muỗng, hát đồng song thanh, nhạc tùy hứng, đương đại.

Giáo sư Trần Quang Hải cũng thực hiện 23 đĩa nhạc truyền thống Việt Nam, viết 3 quyển sách, làm 4 DVD, 4 phim và hội viên của trên 20 hội nghiên cứu thế giới.

"Con đường nghiên cứu của tôi nhắm về sự giao lưu các loại nhạc cổ truyền tạo thành loại nhạc thế giới (world music), pha trộn nhạc tùy hứng, jazz, đương đại với nhiều loại nhạc khí và kỹ thuật giọng hát để tạo thành một loại nhạc hoàn toàn mới lạ" - giáo sư Trần Quang Hải chia sẻ trên blog cá nhân của ông.

Xuất thân trong một gia đình nhạc sĩ cổ truyền từ nhiều đời và Trần Quang Hải là nhạc sĩ đời thứ năm, ông đã theo gót cha - giáo sư Trần Văn Khê, trên đường nghiên cứu dân tộc nhạc học, tạo một hướng đi riêng trong địa hạt trình diễn về nhạc cổ truyền Việt Nam, nhạc tùy hứng, nhạc đương đại cũng như phương pháp nghiên cứu thể nghiệm qua hát đồng song thanh.

Giáo sư Trần Quang Hải phát hiện bệnh ung thư máu năm 2017 và tích cực điều trị đến nay. Năm 2019, ông bệnh trở nặng và được chẩn đoán bệnh sưng phổi và suy thận. Bên cạnh đó, ông còn mắc bệnh tiểu đường mãn tính.

Hoài Phương 

 

Văn nghệ sĩ tiếc thương GS-TS Trần Quang Hải

Nghe tin GS-TS Trần Quang Hải qua đời, nhiều văn nghệ sĩ bàng hoàng vì dịp Giáng sinh, trang Facebook cá nhân của ông vẫn còn đăng tải những video chúc mừng do ông thể hiện bằng nhiều thứ tiếng và chơi đàn hạc.

 

 

Nghệ sĩ Linh Tâm và cố GS-TS Trần Quang Hải

NSND Kim Cương cho hay sau 6 năm GS-TS Trần Văn Khê qua đời, đến nay, con trai trưởng của ông cũng rời xa, bỏ lại biết bao dự án, nhất là những kế hoạch phối hợp với Quỹ Trần Văn Khê vừa ra mắt vào dịp 100 năm ngày sinh của vị giáo sư.

GS-TS Trần Quang Hải chọn con đường khác để đi nhưng tựu trung vẫn là thể hiện niềm đam mê và di nguyện của cha mình, đó là phụng sự cho âm nhạc và văn hóa dân tộc. Những năm GS-TS Trần Văn Khê mới về nước, ông cứ canh cánh bên lòng việc định hướng con mình quay lại với âm nhạc dân tộc sau nhiều năm tận lực với việc nghiên cứu đồng song thanh, gõ muỗng và kèn môi. Ngày cha con gặp nhau tại Hà Nội, họ đã trút hết nỗi lòng. 

"GS-TS Trần Văn Khê có kể tôi nghe lời khuyên của ông đã thật sự tác động đến con trai. Sau đó, GS-TS Trần Quang Hải đã chuyên tâm nghiên cứu và ứng dụng âm nhạc dân tộc Việt Nam vào những nghiên cứu của mình. Qua sự đối ứng, so sánh giữa các quốc gia có sử dụng nghệ thuật đồng song thanh, kèn môi, gõ muỗng, ông đã lồng ghép vào bài giảng cho hơn 5.000 sinh viên ở các nước hiểu về âm nhạc dân tộc Việt Nam" – NSND Kim Cương xúc động. 

NSƯT Tô Kim Hồng (ngồi giữa) và cố NSƯT Nam Hùng (ngồi đầu tiên từ trái sang) cùng các nghệ nhân đúc tượng sáp chụp ảnh lưu niệm với cố GS-TS Trần Quang Hải

NSƯT Tô Kim Hồng không quên kỷ niệm khi gặp GS-TS Trần Quang Hải trong ngày Công ty Tượng sáp Việt – TP HCM mời bà và chồng là cố NSƯT Nam Hùng đến để đo những chỉ số đúc bức tượng sáp. Khi đó, cả hai tình cờ gặp GS-TS Trần Quang Hải. Ông cũng được mời đến để đo và có tên trong danh sách 100 bức tượng sáp được trưng bày tại Khu du lịch Suối Tiên. Ông đã biểu diễn nghệ thuật gõ muỗng và kể chuyện về các chuyến đi dạy học, nghiên cứu âm nhạc dân tộc ở nhiều quốc gia.

GS-TS Trần Quang Hải và cố GS-TS Trần Văn Khê

Trong khi đó, nghệ sĩ Linh Tâm bày tỏ: "Tôi rất thú vị với những câu chuyện truyền nghề mà GS-TS Trần Quang Hải đã dạy. Lúc đó, tôi đã xin phép được xem ông như một bậc thầy, vì nhờ có ông mà bạn bè năm châu biết về âm nhạc dân tộc Việt Nam. Con đường tiếp nối sự nghiệp của cha mình – cố GS-TS Trần Văn Khê thật sự là một ngọn đuốc sáng không chỉ của gia tộc họ Trần mà của những thế hệ nghệ nhân trân quý nghệ thuật đờn ca tài tử Nam Bộ và văn hóa truyền thống Việt Nam. Mãi nhớ công ơn của ông và GS-TS Trần Văn Khê". 

Tang lễ GS-TS Trần Quang Hải sẽ được cử hành lúc 13 giờ 30 ngày 4-1-2022, sau đó hỏa táng tại Crématorium de Valenton - Pháp.

Thanh Hiệp (ảnh Thanh Hiệp)