Thời buổi này, còn được bao nhiêu khán giả hiểu biết, mê nghệ thuật hát bội? Mà nếu có công chúng yêu thích, muốn tìm hiểu loại hình nghệ thuật tuồng cổ này cũng không biết đến đâu để thưởng thức. Trong thực tế, con đường phát triển, phát huy các giá trị nghệ thuật tuồng cổ độc đáo này đang co cụm dần giữa sự phát triển mạnh mẽ của nhiều loại hình công nghệ giải trí.
Chập chờn đèn sân khấu
Nhiều năm qua, nghệ thuật hát bội
tại TPHCM không có được một sân khấu đàng hoàng để phục vụ khán giả. Trước đây,
từ năm 2000 đến năm 2005, Nhà hát nghệ thuật Hát bội TPHCM đã cố gắng duy trì
các suất diễn tại Nhà hát thành phố, mỗi tháng diễn một vở, nhưng sau đó phải
buông vì không có kinh phí để nhà hát sáng đèn. Và từ đó đến nay, các suất diễn
hát bội chỉ hoạt động rôm rả vào đúng dịp lễ cúng kỳ yên hàng năm ở các đình,
miếu. Bên cạnh đó là 16 suất diễn định kỳ phục vụ các quận huyện ngoại thành,
vùng sâu vùng xa, theo lịch phân bổ của Sở VH-TT-DL TPHCM. Có tháng, anh em nghệ
sĩ nhà hát diễn liên tục 8 - 9 suất, thì với vài suất còn lại, sân khấu lưu động
của nhà hát sẽ sáng đèn chập chờn trong suốt năm cho đủ chuẩn quy
định.
Mặt khác, dù nhà hát cũng nỗ lực thực hiện dàn dựng mỗi năm 4 vở
tuồng (2 vở mới, 2 vở cũ được dàn dựng nâng cao) để thu truyền hình, phát sóng
phục vụ khán giả màn ảnh nhỏ, nhưng không phải năm nào nhà hát cũng được thu
hình đủ 4 vở vì còn phải lệ thuộc vào nhà đài. Khoảng 3 năm gần đây, nghệ thuật
hát bội may mắn có được một sân khấu nhỏ, anh em nghệ sĩ diễn liên tục vào những
ngày cuối năm (từ 26-12 đến 1-1 Tết Dương lịch) tại Công viên 23-9. Sân khấu
thời vụ này tuy rất khiêm tốn nhưng cũng tạo được dấu ấn với một lượng khán giả
thành phố cũng như du khách theo dõi, thưởng thức, yêu thích và cổ vũ nồng
nhiệt. Điều này cũng chứng tỏ sân khấu nghệ thuật hát bội vẫn còn có sức hút đối
với công chúng nội đô và khách du lịch quốc tế. Nhưng, để có được một sân khấu -
một điểm diễn định kỳ phục vụ khán giả yêu thích nghệ thuật tuồng cổ thì thật là
điều không thể thực hiện trong tình hình chung thiếu các rạp hát tại TPHCM như
hiện nay.
Trên
sân khấu lưu động, tạm bợ, các nghệ sĩ vẫn miệt mài đeo đuổi niềm đam mê qua
từng vai diễn.
Chật vật đời nghệ sĩ
Rạp Long
Phụng, nơi ở chính của nhà hát hiện nay, đã xuống cấp trầm trọng (nhưng không
thể sửa chữa), anh em nghệ sĩ tập tuồng, diễn báo cáo trên sân khấu tạm, bên
dưới chuột chạy rần rần như chốn không người, tường nứt, rong rêu bám đầy, nhiều
chỗ thấm nước loang lổ… Đã vậy, đời sống nghệ sĩ chật vật với đồng lương và
cát-sê ít ỏi (45.000 - 100.000 đồng/suất diễn) đã khiến đa số nghệ sĩ phải làm
thêm nghề tay trái mới có thể bám trụ và nuôi dưỡng được lửa nghề. Ngay cả các
diễn viên trẻ cũng phải tất bật kiếm thêm công việc làm ngoài giờ để trang trải
cuộc sống, để được tiếp tục thực hiện niềm đam mê nghệ thuật.
Một cái khó
nữa là mặt bằng chung về trình độ học vấn của các diễn viên trẻ còn thấp, nhiều
em chưa tốt nghiệp cấp 3. Bởi do mê diễn xuất nên việc học dang dở và dù rằng
tay nghề của các em đã được học tương đương bằng trung cấp nghề nhưng cũng không
được nhìn nhận bằng văn bằng chính thức. Đó cũng là sự thiệt thòi cho thế hệ
nghệ sĩ kế thừa khi muốn phát triển nhiều hơn trên con đường làm
nghề.
NSƯT Ngọc Nga, Phó Giám đốc Nhà hát Nghệ thuật Hát bội TPHCM, chia
sẻ: “Làm nghề đã mấy chục năm, tôi thấy thương bản thân mình và xót xa, chạnh
lòng trước tình cảnh của nhà hát cũng như đời sống anh em nghệ sĩ! Mình làm nghề
sân khấu cũng như những lĩnh vực nghệ thuật khác, nhưng thấy khán giả cứ dần rời
xa, nghệ thuật cổ truyền này lại khó hòa nhập và phát triển như những lĩnh vực
văn hóa nghệ thuật khác trong cuộc sống hiện đại hôm nay, thấy vậy, cảm nhận
vậy, rồi buồn! Tuy nhiên, bộ môn nghệ thuật cổ truyền này vẫn luôn là vốn quý,
cần và phải tiếp tục được giữ gìn. Chính vì niềm tin tưởng đó cùng với tinh thần
đoàn kết, lòng yêu nghề và sự sẻ chia để cùng mạnh mẽ vượt qua khó khăn của anh
em nghệ sĩ nhà hát đã giúp nhà hát trụ vững chắc, tiếp tục làm nghề, giữ nghề và
truyền nghề...”.
Khao khát có được sân khấu đúng chuẩn, chuyên nghiệp để
thúc đẩy hoạt động biểu diễn, nâng cao chất lượng nghệ thuật, tăng cường công
tác quảng bá loại hình nghệ thuật dân tộc này đến với công chúng, thu hút khán
giả… luôn là nỗi niềm trăn trở của bao thế hệ nghệ sĩ hát bội đã nghỉ hưu và
đang tiếp tục gắn bó với nghề. Hy vọng với định hướng sát nhập Nhà hát Nghệ
thuật hát bội TPHCM với Nhà hát Trần Hữu Trang và cơ ngơi là Trung tâm nghệ
thuật Hưng Đạo dự kiến sẽ xây xong trong khoảng 2 năm tới sẽ là nhà mới, sân
khấu khang trang, địa điểm sinh hoạt ổn định, giúp nghệ thuật hát bội có nhiều
điều kiện phát triển hơn.