Lỗi nhịp...

Phim trường Cổ Loa được hình thành từ những năm sau 1960, từng là “kinh đô điện ảnh” của Việt Nam. Thời điểm đó, Cổ Loa có đầy đủ từ bối cảnh, phòng dựng tới phòng in tráng, lồng tiếng. Lúc ấy, nơi đây là cái nôi của nhiều bộ phim nổi tiếng Việt Nam. Nhưng sau đó, vì nhiều nguyên nhân, phim trường Cổ Loa bị bỏ hoang.

Năm 2008, nhân kỷ niệm 1.000 năm Thăng Long - Hà Nội, Cổ Loa lại được quy hoạch để xây dựng phim trường cho những phim cổ trang. Và cho tới giờ, nhiều phim cổ trang đều được quay ở đây như phim truyền hình Trần Thủ Độ, hay phim điện ảnh Thiên mệnh anh hùng…

Từng được đầu tư lớn với phim trường ngoại cảnh, nội cảnh, khu kỹ thuật, khu hậu kỳ... song thực tế, sức hút của phim trường Cổ Loa không được như mong đợi.

Ông Phan Văn Hòa, Giám đốc phim trường Cổ Loa, cho biết mặc dù phương án quy hoạch tổng thể đã được làm xong nhưng vẫn đang chờ các đơn vị chức năng phê duyệt. Vì thế hiện nay cái mà các nhà làm phim nhìn thấy ở đây bên cạnh khu lưu trú thì chỉ còn sót lại một vài bối cảnh, khung hình của các đoàn làm phim đã có từ nhiều năm trước và rất nhếch nhác.

Thời hoàng kim của phim truyền hình Việt, ngoài sản xuất phim truyện dài tập (từ 30 tập trở lên), thể loại phim sitcom (có khi dài hơn 100 tập/phim) cũng bắt đầu được ưa chuộng. Để phục vụ cho việc sản xuất theo kiểu cuốn chiếu (vừa làm vừa phát sóng), các nhà sản xuất (NSX) thường phải tìm địa điểm thích hợp để xây dựng bối cảnh phục vụ việc ghi hình kéo dài vài tháng, cá biệt có phim phải quay cả năm. Vì thế, đơn vị sản xuất nào có phim trường là một thuận lợi rất lớn. Vì có phim trường của riêng mình, Công ty BHD đã rất dễ dàng và chủ động trong việc sản xuất bộ phim Cô gái xấu xí - một phim sitcom với hầu hết là cảnh nội, chỉ quay trong nhà.

Đài truyền hình TPHCM được xem là đơn vị nhà nước đầu tiên có hẳn chiến lược xây dựng phim trường. Hơn 10 năm trước, NSND Phạm Khắc, lúc ấy đang là Tổng Giám đốc HTV, đã quyết định xây dựng một phim trường trên Củ Chi, với diện tích gần 50ha. Đó là thời kỳ mà Hãng phim TFS của đài đạt đỉnh cao về phong độ sản xuất phim - sản xuất từ 200 tập đến 300 tập phim/năm. Theo dự kiến, phim trường này có thể chứa được vài đoàn phim một lúc; có thể đào giao thông hào phục vụ các phim đề tài chiến tranh; có thể trồng lúa phục vụ cảnh quay từ lúc gieo hạt đến khi lúa chín vàng; có thể quay những đại cảnh lớn mà không lo chặn đường, lo canh người hâm mộ... Nhưng khi các thủ tục xin đất, giải tỏa đền bù hoàn tất, lại là lúc phim truyền hình Việt đang vào giai đoạn khủng hoảng. Tư duy làm phim của các NSX cũng bắt đầu thay đổi. Thời gian quay giờ đây được rút ngắn, bối cảnh được chọn từ những cái có sẵn: nhà cửa, bệnh viện, xe cộ, trường học, sân khấu...

“Đến phim trường xa quá, mất nhiều thời gian mà đường đi cũng không mấy thuận tiện. Giờ làm phim cái gì cũng tăng, cát xê diễn viên cũng luôn đòi tăng, nhưng giá thành một tập phim vẫn chỉ được các nhà đài trả trong khoảng 180 triệu đến 200 triệu đồng/tập. Nên chúng tôi phải tiết kiệm chi phí tối đa. Nếu phải bỏ tiền xây dựng bối cảnh (một số tiền không nhỏ), xong phim cũng bỏ đi thì phí quá”, một NSX phim chia sẻ.

Cần sự chuyên nghiệp

Một lãnh đạo phim trường Cổ Loa cho biết, năm 2015, tại đây có trình dự án xin xây dựng một số bối cảnh mang tính bền vững hơn các đoàn làm phim khi đến đây đã “sẵn nong, sẵn né”, không cần phải đầu tư quá nhiều để có thể tìm được bối cảnh phù hợp. Nhưng cuối cùng, đề án đó cũng không được thông qua. Vì thế, mặc dù giá cho thuê của phim trường rất rẻ, thậm chí có những trường hợp còn được gợi ý là miễn phí ăn ở để đoàn phim xây dựng bối cảnh có tính bền vững với mục đích khi làm phim xong, phim trường có thể tận dụng khai thác tiếp bối cảnh ấy...

Phim trường Đài Truyền hình TPHCM vắng vẻ. Ảnh: DŨNG PHƯƠNG

Song không có thỏa thuận nào được ký. Hiện, cả năm trời, Cổ Loa chỉ đón một vài đoàn làm phim nhỏ. Phim mới nhất được quay tại đây là phim lịch sử cổ trang Tể tướng Lưu Nhân Chú thì cũng từ năm 2015.

Bà Bích Liên, Giám đốc Công ty Sóng Vàng, cho biết: “Nếu thuê phim trường chỉ là một bãi đất trống, rồi phải tiến hành xây dựng mọi thứ, thì tốn quá nhiều tiền, nên chúng tôi chọn quay ở ngoài cho khỏe. Phim trường ít nhất phải đáp ứng được những yêu cầu cơ bản, khi đoàn phim đến chỉ việc cải tạo, thêm thắt chi tiết cho phù hợp với từng phim. Nếu cái gì cũng phải xây dựng, làm mới thì thà thuê nhà thật, bối cảnh thật cho rồi!”.

Đồng quan điểm, bà Bích Loan, Giám đốc Hãng phim Khang Việt, cho biết: “Khi chọn bối cảnh, chúng tôi thường cân nhắc rất kỹ trong việc nên thuê phim trường để dựng bối cảnh hay thuê luôn cảnh thật để quay và bao giờ cũng thấy phương án quay cảnh thật là khả thi nhất vì tiết kiệm được chi phí. Thuê phim trường vừa mắc, lại phải tốn công, tốn thêm tiền dựng lại bối cảnh”.

Theo đại diện Công ty Sao Thế Giới, một đơn vị thường xuyên hợp tác sản xuất phim với các đài truyền hình: “Phim trường với các nhà làm phim là cần thiết, tuy nhiên ở ta chưa có phim trường đạt tiêu chuẩn. Khi đầu tư xây dựng phim trường phải có quy hoạch, mục đích cụ thể - phục vụ phim giải trí, phim cổ trang hay phim lịch sử. Sau khi có quy hoạch cụ thể, mới có thể xây dựng những nền móng cơ bản. Đoàn phim nào thấy phù hợp với phim của mình thì đến thuê rồi chỉnh sửa lại cho phù hợp với yêu cầu của phim mình. Có như thế, lúc ấy phim trường mới thật sự mang đến hiệu quả, lợi ích cho người thuê, người sử dụng”.

Hiện nay một số NSX chương trình cho đài truyền hình thuê mặt bằng để xây phim trường, nhưng chỉ là những phim trường có diện tích nhỏ gọn để phục vụ cho việc ghi hình các gameshow hoặc các chương trình ca nhạc. Phim trường dành cho phim truyện - cả truyền hình lẫn điện ảnh, dù đã được bàn tính, bắt tay thực hiện nhưng luôn trong tình cảnh “tiến thoái lưỡng nan” vì không có vốn đầu tư, thiếu người quản lý giỏi và trên hết là thiếu sự chuyên nghiệp để các phim trường có thể hoạt động một cách hiệu quả. Chính vì thế, nghịch lý hiện nay vẫn là: người làm phim mong có phim trường, nhưng các phim trường dành cho phim lại chịu cảnh “trơ gan cùng tuế nguyệt” vì thiếu kinh phí đầu tư!

NHƯ HOA - VĨNH XUÂN

Hệ thống chiếu phim nhà nước cùng kêu khó

Nhiều tỉnh không có rạp chiếu phim, chỉ có các đội chiếu phim lưu động. Nhiều địa phương lên tiếng, nếu không quyết tâm và thực hiện đồng bộ, chiến lược phát triển điện ảnh của Việt Nam sẽ khó đạt kết quả.

Đây là những vấn đề được nêu ra tại hội thảo “Giải pháp đẩy mạnh công tác phát hành - phổ biến phim tại rạp của trung tâm (công ty) phát hành phim và chiếu bóng các tỉnh, thành phố” do Cục Điện ảnh tổ chức ngày 31-5, tại Hà Nội.

 

Thiếu thốn và cũ kỹ
 

Theo bà Ngô Phương Lan, Cục trưởng Cục Điện ảnh, đến cuối năm 2015, cả nước có 138 rạp với 510 phòng chiếu, trong đó 457 phòng chiếu phim được trang bị hệ thống máy chiếu kỹ thuật số chuẩn 2K. Khán giả đến với điện ảnh ngày càng đông và nhiệt tình, không chỉ đông vào mùa phim tết như những năm trước mà quanh năm, các dịp nghỉ, lễ, rạp chiếu phim đều thu hút đông đảo khán giả, tình trạng “cháy vé” dịp nghỉ lễ diễn ra thường xuyên...

Theo thống kê, số lượt khán giả mua vé xem phim năm 2015 tăng khoảng 15% so với năm 2014. Tuy nhiên, theo bà Ngô Phương Lan, tín hiệu đáng mừng này chỉ diễn ra tại các rạp ở thành phố lớn. Còn hoạt động phát hành, phổ biến phim tại rạp của các trung tâm (công ty) phát hành phim và chiếu bóng các tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương lại là bức tranh mang màu ảm đạm.

Ông Trần Hồng Tuyến, Giám đốc Trung tâm Phát hành và chiếu bóng Sơn La, nhìn nhận thực tế rạp chiếu phim tại địa phương vẫn chưa đáp ứng phục vụ các tầng lớp nhân dân. “Sơn La không có rạp chiếu phim. Người dân ở tỉnh chúng tôi chưa biết phim chiếu rạp là như thế nào. Vì không có rạp phim, thanh thiếu niên ở Sơn La cũng thiếu đi sân chơi…”, ông Tuyến cho biết.

Không chỉ ở tỉnh miền núi Sơn La, ngay ở tỉnh kinh tế phát triển khá năng động như Hải Phòng, hệ thống rạp chiếu phim thuộc Nhà nước quản lý cũng xuống cấp trầm trọng. Ông Bùi Thế Lâm, Giám đốc Trung tâm Phát hành phim và chiếu bóng Hải Phòng, cho biết: “Trung tâm có 3 rạp chiếu phim, đều nằm ở vị trí thuận tiện nhưng trang thiết bị cũ kỹ lạc hậu. Có nhà đầu tư đề nghị xã hội hóa, góp vốn cải tạo rạp, nhưng xin hết sở nọ đến sở kia mà vẫn không được duyệt”.
 

Con đường nào để thay đổi?
 

Trong khi cán cân chiếu phim nước ngoài đang chênh lệch - mỗi năm chiếu 199 phim nước ngoài nhưng chỉ có chưa đầy 40 phim Việt Nam - thì nếu muốn vươn đến mục tiêu năm 2020, tỷ lệ phim Việt Nam đạt ít nhất 35% số buổi chiếu phim; 30% - 35% phim truyện Việt Nam trên tổng số phim phát hành; số người xem phim đạt 95 triệu lượt người xem phim/năm; số phòng chiếu phim đạt 550 phòng chiếu, không có con đường nào khác là phải phát triển đồng bộ các trung tâm phát hành phim và chiếu bóng tại địa phương.

Theo ông Trần Hồng Tuyến, cần căn cứ vào tình hình cụ thể của địa phương để phát triển đồng bộ các trung tâm này. “Tôi mong muốn trong quy hoạch, thành phố, tỉnh đã bố trí quỹ đất ở vị trí thích hợp để tiến tới xin kinh phí trung ương và dùng vốn đối ứng của tỉnh xây dựng trước hết là 1 rạp chiếu phim tại thành phố Sơn La và có lộ trình cụ thể để phát triển. Những cụm rạp được đầu tư phải theo đúng quy hoạch, trang thiết bị cần phải thống nhất, có nguồn phim dồi dào, tránh để tình trạng tỉnh ăn không hết, tỉnh lần chẳng ra”, ông Tuyến nhấn mạnh.

Ông Bùi Thế Lâm cũng đồng quan điểm, cho rằng: “Vì không có máy chiếu hiện đại nên không chiếu được các phim mới, vì thế không thu hút được khán giả. Không có khán giả nên cũng không có nguồn thu để cải tạo cơ sở vật chất. Đó là cái vòng luẩn quẩn”.

Sau hội thảo tại Hà Nội, trong ngày 2-6 tới, hội thảo tại khu vực phía Nam sẽ được tổ chức. Đây là nỗ lực tích cực của Cục Điện ảnh nhằm cùng các địa phương vực dậy hệ thống phát hành, chiếu phim trên cả nước.

 

Hệ thống rạp chiếu phim của các trung tâm (công ty) phát hành phim chiếu bóng do Nhà nước quản lý có 58 rạp với 103 phòng chiếu. Trong đó, 10 rạp không hoạt động, 25 rạp đã chuyển đổi mục đích sử dụng; 18 trung tâm phát hành phim và chiếu bóng không có rạp chiếu phim. Với những trung tâm không có rạp chiếu đã đành, với những trung tâm có rạp chiếu thì tình hình cũng không khả quan hơn là bao. Tình trạng “rạp xuống cấp; trang thiết bị cũ kỹ, lạc hậu, không phù hợp chiếu phim hiện đại và thiếu nguồn phim” là những thách thức được bà Ngô Phương Lan nêu ra.

 

SONG HÀ

 

 

Việt Nam làm phim đâu cần phim trường

Có một phim trường chuyên nghiệp là mong mỏi của các nhà làm phim nhưng với kinh phí làm phim rẻ mạt như hiện nay, phim trường chỉ là những giấc mơ xa xỉ

 

Phim trường Hòa Phú (huyện Củ Chi, TP HCM), do Đài Truyền hình TP HCM đầu tư, bước đầu đi vào khai thác được kỳ vọng sẽ tạo nhiều bối cảnh đa dạng cho phim. Ông Lý Quang Trung, Giám đốc Hãng phim TFS - Đài Truyền hình TP HCM, cho rằng việc ra đời phim trường này rất cần thiết, thỏa mãn “cơn khát” thiếu phim trường đã và đang tồn tại lâu nay ở Việt Nam.

Cái gọi là “phim trường”...

Với diện tích 49,5 ha, phim trường Hòa Phú sẽ được xây dựng các hạng mục phim trường nội cảnh, ngoại cảnh, hướng tới việc đáp ứng cho mọi cảnh quay cần bối cảnh xưa đến hiện đại, từ đề tài nông thôn, thành thị đến chiến tranh, cách mạng... Tuy nhiên, khi đề cập đến những bối cảnh được xây dựng khá tạm bợ và thiếu kiên cố tại phim trường, một đạo diễn thừa nhận: “Phim trường ở Việt Nam là vậy! Không được xây dựng kiên cố và lâu dài như nước ngoài được. Thực tế đó phải chấp nhận”.

Đây không phải là thực trạng mới mẻ. Ngay cả những phim trường quy mô tầm cỡ quốc gia ở phía Bắc như Cổ Loa được đầu tư hàng trăm tỉ đồng cũng chỉ đáp ứng cho vài ba cảnh quay trong mấy bộ phim cổ trang rồi rơi vào cảnh hoang tàn, đổ nát vì vật liệu sử dụng xây cất kém bền, dễ bị mưa nắng và thời gian tàn phá. Vậy nên, có thêm một phim trường mới là “tin vui” nhưng không ít người tỏ ra chẳng trông chờ gì vào những dự án phim trường ở Việt Nam. Nói như một đạo diễn: “Có phim trường hay không cũng vậy thôi. Đã có rất nhiều phim trường được bày ra nhưng hiệu quả mang lại chẳng là bao, chỉ lãng phí tiền bạc và công sức”.

 

 

 

Cảnh quay trong phim Tơ đồng vương vấn tại phim trường Hòa Phú (huyện Củ Chi, TP HCM)

 

Với các đoàn làm phim ở phía Nam, để tìm một phim trường đúng nghĩa là hầu như không có. Theo đạo diễn Xuân Cường, cái gọi là “phim trường” chỉ là những bãi đất trống, được dựng lên vài ba bối cảnh tạm bợ, đoàn phim nào muốn quay phải tự dựng bối cảnh phù hợp cho phim, xong lại bỏ hoang. Đạo diễn Đinh Thái Thụy nói vui: “Phim trường Việt Nam không phải thiếu mà là quá thiếu, không phải không chuyên nghiệp mà là quá không chuyên nghiệp. Khi bắt tay thực hiện một phim, dù có muốn vào phim trường song tìm đỏ mắt cũng không ra”.

Đạo diễn Xuân Cường cho biết có đến 99% số phim anh làm đều quay ở ngoài vì không có phim trường nào đáp ứng được các bối cảnh trong phim. “Trong tư duy của tôi chưa bao giờ nghĩ đến việc sẽ vào phim trường mà quay” - anh nói. Đạo diễn Võ Việt Hùng cũng thừa nhận: “So với điện ảnh thế giới, chúng ta quá lạc hậu, ngay cả phim trường đàng hoàng cũng không có. Dòng phim xưa của tôi làm rất cần có phim trường để dựng cảnh nhưng đa số phải tự tìm”.

Giấc mơ xa xỉ

Tại hội thảo về triển khai đề án quy hoạch, phát triển điện ảnh của Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch năm ngoái, dự định xây dựng 3 trường quay tại Hà Nội, TP HCM và Đà Nẵng khiến nhiều người boăn khoăn. Dù việc đầu tư xây dựng phim trường là điều cần thiết, có một phim trường chuyên nghiệp là mong mỏi của các nhà làm phim, đạo diễn song đây có phải là  điều thực sự cần làm không hay chỉ là những giấc mơ xa xỉ.

Thực tế, phim trường chuyên nghiệp xây dựng hầu như chỉ phục vụ cho một vài phim. Ví dụ phim trường Yên Tử chủ yếu phục vụ quay phim cổ trang, phim trường Hòa Phú  chủ yếu phục vụ cho các phim của TFS. Những đoàn phim khác muốn quay tất nhiên phải thuê và chi phí không hề rẻ. Trong khi đó, phim Việt hiện nay được làm với kinh phí rẻ mạt, chuyện thuê phim trường để quay khó được chọn lựa, trừ những trường hợp cần thiết không thể tận dụng bối cảnh sẵn có.

Đạo diễn Đinh Thái Thụy cho hay: “Nếu phim trường có sẵn cảnh thì chi phí thuê sẽ rất cao, còn nếu phải vào dựng bối cảnh, chi phí có khi còn cao hơn. Thay vì dựng ngôi nhà cổ trong phim trường quá tốn kém, đoàn làm phim sẽ kiếm tìm một ngôi nhà cổ đang có trong các khu dân cư để thực hiện cảnh quay với một khoản chi phí thuê nhà rất nhỏ”. Vì vậy, đã từ lâu, trong suy nghĩ của nhiều đạo diễn và nhà sản xuất phim truyền hình giá rẻ không còn nghĩ đến chuyện phải dựng cảnh quay ở phim trường nữa. Đạo diễn Võ Việt Hùng nói thêm: “Một tập phim hiện nay chi phí chỉ khoảng 130-180 triệu đồng, cao lắm là 200 triệu đồng thì chúng tôi phải liệu cơm gắp mắm, chủ yếu chọn bối cảnh sẵn có để tiết kiệm chi phí chứ không thể vào phim trường (nếu có phim trường hoàn chỉnh)”.

Rốt cuộc, những phim trường được bày ra chỉ có lác đác vài đoàn làm phim sử dụng. Đó là lý do nhiều phim trường được xây dựng tốn kém tiền bạc rồi bỏ hoang, lãng phí mà không mang lại hiệu quả. “Có lẽ chưa nơi nào như ở Việt Nam, làm phim không cần phim trường là thực trạng đã tồn tại từ lâu và sẽ còn tiếp diễn dài dài. Do đó, có phim trường cũng chưa hẳn phim Việt Nam được nâng cao chất lượng” - một đạo diễn phim truyền hình nói.

 

Chỉ là mơ thôi!

Theo ông Nguyễn Quý Hòa, Tổng Giám đốc Đài Truyền hình TP HCM, kết hợp thêm những khu dịch vụ và công viên, hướng tới việc thu hút du khách là hướng khai thác và sử dụng hiệu quả phim trường Hòa Phú.

Phim trường Yên Tử lớn nhất Việt Nam cũng được định hướng  sẽ trở thành một Công viên Văn hóa - Lịch sử, khu du lịch chuyên đề dành cho du khách trong nước và ngoài nước tìm hiểu văn hóa Việt Nam. Đây là cách làm của các nước có nền công nghiệp điện ảnh phát triển trên thế giới. Nhưng ở Việt Nam, một khi xây dựng thiếu chuyên nghiệp, thiếu tính toán độ bền, khai thác sử dụng lâu dài thì xem chừng khó khả thi, trường hợp của phim trường Cổ Loa là một bài học điển hình.

 

Bài và ảnh: Ngọc Phương