Sách "Tìm hiểu âm nhạc tài tử và cải lương vọng cổ - Ghita phím lõm" vừa ra mắt công chúng của nhạc sĩ Kiều Tấn là một tư liệu quý về tân nhạc, cổ nhạc và đờn ca tài tử (ĐCTT).
Xem tiếp...
Đầu Xuân, đi lạc vào cõi Thiên Thu, Gặp Phùng Há – Năm Châu
Ngày 29 Tết, các con, cháu tụ hội lại nhà tôi để cúng Giao thừa và rước ông Bà và ông Tổ Cải lương như thường lệ, khi dự bửa ăn đầu năm với bánh chưng, bánh tét, thịt kho Tàu, khổ qua nhồi thịt hầm, dưa hấu, dưa món, con tôi thấy trên cánh tay trái của tôi có các vết bầm đỏ, bèn hỏi: “ Ba bị đụng ở đâu mà cánh tay bị bầm vậy.” Tôi nhìn ba vết bầm dọc theo cánh tay trái, lấy làm lạ vì tôi không đi ra khỏi nhà, không làm việc nặng và không va chạm vào đâu, tại sao lại có ba vết bầm đó.
Vợ tôi cho là tôi bị dị ứng thức ăn nên cho tôi uống hai viên thuốc chống dị
ứng.
Sáng ngày mồng một Tết, tôi thấy nơi những vết bầm trên cánh tay
trái nổi những mụn nước như chổ đó bị phỏng nước sôi, tôi bèn uống một viên
thuốc trụ sinh rồi đi khám bác sĩ ngay.
Bác sĩ bảo là tôi bị bịnh
Zona tức bệnh Giời leo, ông cho tôi uống ngay tại phòng mạch một viên
famiciclovir 500 mg, cho toa 21 viên famiciclovir 500 mg uống trong 7 ngày và
cho thuốc onguent fucidin để thoa trên các mụn nước đó, đồng thời ông cho tôi
120 viên thuốc Lyrica 0,25 mg để uống chống đau nhức.
Tôi về nhà uống
thuốc theo toa. Các mụn nước nhảy thêm nhiều chổ và rất nhiều mục đỏ mọc trên
cánh tay từ đầu vai trái xuống đến các ngón tay và bàn tay trái. Cánh tay trái
và bàn tay sưng múp lên, các mục nổi màu trắng như có mủ, đau nhức không thể tả!
Chỉ mới ngày thứ ba tôi bị bịnh mà tay trái như bị tê liệt, đụng vào chổ nào
trên tay trái thì tôi cũng thấy đau buốt đến óc. Suốt đêm tôi ngủ ngồi, thõng
tay xuống để không va chạm vào đâu. Mặc áo vào, vải áo đụng tay cũng đau, thoa
thuốc onguent vào cũng đau, mấy ngày liền đau đến nỗi không mở mắt ra được. Tôi
làm việc gì thì cũng chỉ sử dụng được tay mặt mà thôi, tôi tự nói: Mình trở
thành độc thủ đại hiệp rồi! Nói cho vui để quên đau chớ thiệt là đau thấu trời
xanh. Bình thường, tôi làm việc, đọc tin tức, kiếm tài liệu trên máy computeur
mỗi ngày ít nhứt là tám tiếng đồng hồ, vậy mà mấy bữa nay không mở computeur
được, đau tới tá hỏa tam tinh, nhìn một người thành hai, nhìn chữ trên máy tính
thấy như một đám mây mù…
Buồn quá, không xem Tivi được vì hình ảnh cũng
nhoè đi. Tôi tính chắc là đã tới cái thời tôi phải “ Xếp bút nghiên để đi theo
ông vải bà vải rồi”. Buồn quá, lo quá, hõng biết bịnh mình có hết hay nó phát
triển đến độ “ mình phải đi vào cỏi thiên thu!“
Tôi chợt nhớ ra Má tôi
ngày xưa cũng bị bịnh “ Giời leo “ này. Lúc đó là sau ngày 30 tháng 4 năm 1975,
bao nhiêu nhà thuốc Tây, thuốc Bắc đều bị “ nhà nước mới ” đánh tư sản, bao
nhiêu thuốc được tịch thu để chở ra ngoài Bắc, dân trong Nam bịnh gì thì cũng
trị bằng thuốc Xuyên Tâm Liên, cán bộ y tế trong rừng mới ra nói đó là một thứ
thuốc thần dược, trị mọi thứ bịnh. Người dân thường, mắc dịch mắc gió, đau thổ
tả hay ho ra máu, cũng cho nuốt vô vài chục viên Xuyên Tâm Liên. Không hết bịnh
thì là hết thở. Cái đó họ cho là tới số, dầu cho có thần y Hoa Đà cũng không thể
cứu sống được. Má tôi cũng uống Xuyên Tâm Liên và được một ông thầy thuốc Nam
dùng mực Tàu vẻ bùa khoáng chổ các mục nước do Giời Leo tạo ra. Mình của má tôi
được vẽ đủ thứ bùa bằng mực Tàu, mới nhìn giống như người ta xâm mình trong cái
thuở đất nước còn hoang dã, như ở vào cái thời Hùng Vương thứ 18, dân xâm mình
lội xuống sông xuống biển cho loài giao long nó sợ. Giao long không sợ mình thì
mình phải sợ nó. Bởi vậy Má tôi không hết bịnh « giời leo » nên vài tháng sau
thì “ Bà Leo Lên Giời “, có nghĩa là Bà mất. Bây giờ tôi cũng ở vào lứa tuổi của
Má tôi khi bà bị bịnh Giời Leo, tôi cũng vướng bịnh đó nên tôi sợ không sống nỗi
nữa.
Đêm hôm đau quá, không ngủ được, tôi đang mơ mơ màn màn thì dường
như có tiếng ai bấm chuông, tôi bực mình, đêm hôm hơn hai giờ khuya, ai lại đến
quấy rầy mình…tôi bước ra khỏi phòng định bật đèn lên, xem ai bấm chuông rồi mới
mở cửa. Nhưng vừa bước ra khỏi phòng, tôi thấy hai người đứng sẵn trong nhà tôi.
Ụa, tôi chưa mở cửa, tại sao có người vô nhà tôi được? Tôi định la báo động
nhưng bỗng nghe một giọng nói quen thuộc : « Anh Ba, anh mạnh giỏi không? Chị Ba
cũng mạnh hả?»
Tôi nhận ra giọng nói của cô Bảy Phùng Há, tôi ngạc nhiên:
« Ủa! Cô bảy, Cô đi đâu đây ?» (Tôi quên là cô Bảy Phùng Há đã mất
rồi).
Cô Phùng Há nói tiếp: « Tôi với anh Năm Châu thấy anh cứ băn khoăn
không biết nghệ thuật cải lương chết hay chưa. Tôi thấy anh viết báo để tìm cách
vực dậy cải lương nên rủ anh Năm Châu đến thăm anh để nói chuyện văn hóa văn
nghệ với anh chơi »
Tôi nói « Ủa! anh Năm đây sao? Nãy giờ tôi tưởng là
ai…»
Năm Châu : « Tôi với anh sống chung nhiều năm dưới bảng hiệu Việt
Kịch Năm Châu, anh nhìn cái bóng của tôi chắc là nhận ra tôi liền chớ?»
-
Dạ xin lổi anh Năm, bị tôi ngủ mới dậy, chưa thật tỉnh nên sơ xuất, xin lổi anh
Năm…
- Không sao! Đi! Anh theo chúng tôi đến chổ nầy, anh sẽ hiểu vì sao
cải lương chết.
Anh Năm Châu nói xong, nắm cánh tay tôi kéo ra cửa. Cô
Bảy Phùng Há nắm cánh tay trái, tôi mơ màn thấy cửa chưa mở sao mình lại ra
ngoài sân được? Tôi bỗng có cảm giác mình nhẹ bổng, bay vút lên cao. Anh Năm
Châu và cô Phùng Há kéo tôi bay qua bao nhiêu tầng mây, gió thổi ù ù mà tôi
không thấy lạnh. Lạ lùng định hỏi nhưng rõ ràng là tôi bay qua nhiều núi non,
qua khe qua suối, qua biển cà với muôn lượng sóng ngàn trắng xòa…
Đến một
vùng đất đầy những ánh sáng chi chít như bầu trời đầy sao, có một vùng ánh sáng
chóa lòa, cô bảy Phùng Há hỏi tôi:« Anh Ba nhìn xuống, anh có nhận đây là đâu
không ? »
- Phi trường Tân Sơn Nhứt! Phi trường được xây cất lớn rộng,
tầm cở phi trường quốc tế, không biết bên trong nhân viên ở đây phục vụ hành
khách có trân trọng và lễ phép hay vẫn hách dịch kiểu nhân viên nhà nước đối với
dân nghèo…
- Mình không đủ thì giờ để quan sát tỷ mỉ đâu.( Anh Năm Châu
kéo tôi bay qua nhiều địa điểm khác) Đây là khách sạn Năm sao Sofitel của Pháp,
rất sang trọng, dành cho những ông Đại Gia và khách bạc triệu đô la.
- (
Bà Bảy Phùng Há chen vào) Dân cải lương mình không dám bước vô cái khách sạn
Sofitel nầy hay các khách sạn năm sao khác như khách sạn New Word dù là đi vào
để cho biết cái kiến trúc sang trọng của các khách sạn này.
- Ông Năm
Châu kéo hồn tôi bay vòng vòng, miệng không ngớt giải thích:
- Đây là khu
Plaza Diamond, anh thấy to lớn không? Cái màu gạch xanh quá đẹp làm cho người ta
có cái cảm giác Nhà Thờ Đức Bà đứng kề bên Diamond trở thành một cái nhà thờ bé
tí teo! Còn nữa, ra bờ sông, thấy tượng đức Trần Hưng Đạo nằm chơi vơi trong cái
thung lũng, vây quanh bằng nhiều ngôi nhà lớn, cao nhiều tầng, cao lớn hơn bức
tượng Trần Hưng Đạo rất nhiều, khiến cho du khách không biết cái hình ông gì bị
vây hay bị nhốt trong những bức tường của những ngôi nhà nhiều từng kia! Đi trên
con đường Đồng Khởi tức là đường Tự Do ngày xưa, từ nhà hàng Majestic đến nhà
hàng Brodard, nhà hàng Caravel, nhà hàng Continental, nhà hàng Rex, nhà nước tuy
xóa cái tên thành phố Saigon nhưng vẫn buộc lòng phải để tên nhà hàng Majestic
Saigon, Continental Saigon….Trong những ngôi nhà cao lớn, nhiều phòng ốc, sang
trọng đó không có chổ cho người nghèo ở, người nghèo cũng không được bước chân
vào đó để xem coi cái sang trọng của những ngôi nhà đó như thế nào.
- Bà
Phùng Há chen vô: “ Anh thấy đó: Câu chuyện Một Túp Lều tranh với hai quả tim
vàng! Chuyện tình Lan Và Điệp, Chuyện Nửa Đời Hương Phấn, Chuyện Con Gái Chị
Hằng, Chuyện Đôi Mắt Người xưa, Chuyện Bọt Biển đâu có lọt vào tai vào mắt những
người đang sống cuộc sống quá xa hoa trong những ngôi nhà cao tầng nầy…
-
Còn nữa, anh theo chúng tôi bay qua viếng những khu nhà ổ chuột! có những phòng
trọ mỗi bề chỉ có 4 thước nhưng có tới 16 cô công nhân chia nhau chen chút ở để
đở tốn tiền phòng. Tắm rửa hay đi tiểu tiện phải đi nơi phòng công cộng, họ sống
như đang ở trong nhà tù Phan Đăng Lưu, miễn là có chổ ngả lưng để lấy sức ngày
hôm sau vô làm việc cho nhà máy. Kiếm chút đỉnh tiền, dành dụm để giúp cha mẹ
nghèo đói ở miền Trung.
- Bà Phùng Há thêm vô:”Và còn bao nhiêu người bị
cướp nhà cướp đất, họ đi khiếu nại đòi xin công lý, nhưng họ bị đánh đập, bỏ tù…
Bao nhiêu thanh niên nam, nữ dám kêu gào Trường Sa và Hoàng Sa là của Việc Nam.
Kết quả là họ bị nhốt vô tù, bị hành hạ như thú vật, như những người điên… Có vở
tuồng cải lương hay kịch nói nào dám viết để nêu lên cảnh bị đối xử bất công và
tàn ác đó không ? Có tuồng nào, kịch nào dám nhắc lại hồi xưa, Cách mạng nói là
xóa bỏ bất công bốc lột, xóa bỏ giai cấp địa chủ, tư bản mà hiện nay cán bộ đảng
viên còn bất công, bốc lột hơn những địa chủ tư bản hồi xưa? Xã hội Việt Nam
hiện nay đầy rẫy những bất công và bốc lột, ai dám viết sự thật đó trên báo chí,
trên các tuồng hát ? Ngày xưa có tuồng nói về Vụ Án Đồng Nọc Nạn… Ngày nay vụ
gia đình Đoàn văn Vươn ở Tiên Lãng còn lớn gấp trăm lần vụ Án Đồng Nọc Nạn, có
vở tuồng nào dám viết ra không ? Bởi vậy dân chúng bỏ rơi cải lương là phải quá
mà !
- Anh Năm Châu chen vào:” Chánh phủ nói một đàng, làm một nẽo, khẩu
hiệu tuyên truyền hay lắm nhưng làm thì ngược lại những điều hứa hẹn với dân.
Những chuyện này ai cũng biết nhưng Cải Lương và Kịch nói là công cụ tuyên
truyền của đảng và nhà nước. Tất nhiên những cán bộ tuyên truyền, những nhà viết
báo, những Nghệ sĩ Nhân Dân, Nghệ sĩ Ưu Tú là những người đứng về phía của nhà
nước, ăn lương của nhà nước, làm sao mà dám viết những tuồng hạp với nguyện vọng
của dân? Bởi vậy họ hát các tuồng cũ trước năm 1975, nhưng hát tuồng cũ hoài,
khán giả cũng chán, không xem nữa mà hát tuồng mới viết nói nịnh nhà nước thì
khán giả càng thêm chán. Đó là lý do cải lương hay kịch nói bị dân bỏ rơi, tẩy
chay.
Anh Năm Châu ngưng một lúc rồi hỏi tôi: “ Anh ở nước ngoài, không ai kềm chế
anh, sao anh không viết những tuồng nói lên nỗi khổ của dân ?
Tôi nói:”
Tôi viết rồi ai diễn? Ai xem ? Và ở nước ngoài, theo tin tức trên internet thì
cũng chỉ là tin tức chung chung, chớ đâu có hoàn toàn sát thực đâu. Viết gởi về
Việt Nam thì cũng không ai dám diễn…
Chúng tôi đang nói chuyện dang ca,
bỗng thấy ông Đào Tấn bay đến. Ông Đào Tấn ( sanh năm 1845 , mất năm 1907 ), làm
quan đến chức Tổng Đốc An Tịnh, sau làm Thượng Thư Bộ Công ở Kinh Đô. Ông là tác
giả nhiều tuồng hát bội như các tuồng: Tân Dã Hồn, Diễn Võ Đình, Quan Công Quá
Quan, Trầm Hương Các, Hoàng Phi Hổ Quá Giới Bài Quan, Hộ Sinh Đàn. Ông là người
có công rất lớn đối với nghệ sĩ và nghệ thuật Hát Bội miền Trung. Ông Đào Tấn rủ
anh Năm Châu, cô Phùng Há và tôi bay ra Huế chơi một chuyến. Ông Đào Tấn vừa nói
xong, chúng tôi như bị một đám mây cuốn dưới chân, nâng lên bay ào ào ra miền
Trung.
Tôi vừa bay vừa suy nghĩ: Phen nầy máy bay Air ViệtNam hết hy vọng
bán vé máy bay cho tôi rồi. Cần đi tới đâu, tôi bay vù một cái là tới đó. Bỗng
tôi nhớ lại: Chết cha tui rồi! Như vậy là tôi đã chết rồi sao? Tôi mới 91 tuổi,
có sức khoẻ cường tráng, còn có thể đi bộ liền một hơi ít ra 5, 6 cây số. Tôi
không bị bịnh tiểu đường, không bị bịnh có mỡ máu, không bị bịnh cao máu, không
suyển, còn ngon lành như vầy mà chết sao được mà chết?
Ông Đào Tấn nói,
cắt đứt sự suy nghĩ của tôi: “ Đã đến Huế rồi. Ta vào Cấm thành…Mấy ông, bà thấy
nớ…Duyệt Thị Đường đấy. Nhà hát của đức Kim Thượng cho xây cất…Bây giờ thì không
có hát xướng thật sự nữa. Khi nào có du khách đến viếng Huế, đông đảo hay có lễ
lạc, nhà cầm quyền cho diễn các vở kinh điển như Trầm Hương Các, San Hậu, Tân Dã
Đồn hoặc cho múa đèn hoa sen, hoặc múa Lân Mẫu sinh lân nhi…
Nghệ thuật
hát Bội có từ thời vua Lê và đã có trước hơn nữa kìa, nhưng cứ lấy sự kiện vua
Lê bắt được tù nhân Tàu Lý Nguyên Các, một kép hát theo quân viễn chinh Tàu sang
cướp nước Việt Nam. Chúng nó thua chạy về Tàu và tên kép hát Lý Nguyên Các chạy
không kịp, bị bắt làm tù binh. Vua Lê mới dùng tên Lý Nguyên Các dạy cho cung
nhân nam, nữ hát. Tính từ đó tức khoản năm 1247 đến khi Tây chiếm miền Nam, Tây
cấm dạy học và giao dịch thư từ bằng chũ nho thì hát bội mới chết lần hồi nhưng
hát bội cũng sống hơn năm, sáu trăm năm mới lụn tàn. Điều đó chứng tỏ là nhà cầm
quyền thời nào thì có nền văn hóa văn nghệ phụng sự cho thể chế thời đó. Thời
phong kiến vua chúa thì có tuồng hát bội, hát đề cao Trung Hiếu Tiết Nghĩa theo
phong kiến.
Ông Năm Châu nói: Phải! Phải! Thời Việt Nam Cộng Hòa thì có
bộ môn nghệ thuật cải lương ca ngợi lối sống tự do dân chủ của các chế độ Việt
Nam Cộng Hòa… Thời của Cộng Sản chiếm miền Nam thì nhứt định họ giết chết nghệ
thuật cải lương mà họ cho là của chế độ Tư sản, họ thay vào đó Văn Công, dù Văn
Công dùng hình thức hát cải lương thì nó cũng chỉ dùng để mà ca ngợi chế độ và
đường lối của Cộng sản. Họ nói diễn tuồng có định hướng là có nghĩa phải theo
hướng chính trị của đảng.
Tôi nghe buồn quá, la hỡi ôi, buông tay bà
Phùng Há và anh Năm Châu, tôi bỗng rớt từ trên trời xuống đất nghe một cái rầm.
Tôi la lớn: Ui da, chết cha tôi rồi, Hõng biết gảy tay hay gảy chân
đây!.
Vợ tôi nghe tôi la, giựt mình thức giấc, hỏi: Gì vậy anh ? Bộ em
đụng cái tay trái đau của anh hà ?
Tôi tỉnh giấc, mừng quá: Tôi chưa
chết. Chưa chết…Ừ! Em đụng cái tay trái, đau quá!
Trong giấc ngủ, tôi đi
lạc vào cõi Thiên Thu, mới gặp được cô Phùng Há, anh Năm Châu và ông Đào Tấn,
mấy ông bà đã rời khỏi trần gian nên dám nói thật về chuyện văn hóa văn nghệ ở
Việt Nam. Hiện nay người nghệ sĩ chân chính nào ở Việt Nam, dám nói thật về tình
trạng dân nghèo bị cướp đất, bị cảnh bất công, bốc lột, bị tù đày vì dám tỏ lòng
yêu nước, dám khẳng định Hoàng Sa, Trường Sa là của Việt Nam, dám chống bọn giặc
Tàu đang cướp biển, cướp đảo, cướp rừng của Việt Nam, người nghệ sĩ đó chác chắn
sẽ bị nhà cầm quyền bắt bỏ tù, đày ải như các vị nhà văn nhà báo anh hùng Điếu
Cày, Phạm Thị Nghiêm , Cù Huy Hà Vũ…v.v…
Chuyện văn nghệ rõ ràng như vậy
rồi. Nhà cầm quyền theo chủ nghĩa nào thì cũng sử dụng văn hóa văn nghệ phục vụ
cho nó và nó giết chết tiệt cái thứ văn hóa văn nghệ của đối phương hoặc thứ văn
nghệ đi sai định hướng của nó.
Đã theo Tàu thì cũng phải thực hiện chánh
sách Đốt sách Chôn học trò của sư phụ Tần Thủy Hoàng!
Lo nữa chi cho thêm
mệt. Khi nào thay đổi chế độ thì tự khắc sẽ có sự thay đổi của văn hóa văn nghệ
!
Soạn giả Nguyễn Phương 2013
Tác giả bài viết: tuyetmai
Nguồn tin: SG Nguyễn Phương
Ý kiến bạn đọc