Khi tuồng cải lương được thu thanh dĩa hát
Hãng dĩa hát là một cơ sở kinh doanh nghệ thuật, việc khai thác nhắm vào những tinh hoa trong làng cải lương, từ giọng ca nghệ sĩ cho đến tuồng tích nổi tiếng. Họ có cái nhìn của nhà thương mại làm ăn lớn, và tính toán rất kỹ càng, không để chi phối hoặc rắc rối trong công cuộc làm ăn.
Khi ký hợp đồng với soạn giả hoặc nghệ sĩ, thì hãng dĩa luôn nắm đằng cán, có
nghĩa là nếu có tranh chấp về hợp đồng được đưa ra pháp luật thì hãng dĩa nắm
chắc phần thắng.
Dĩa hát “Ðò Mơ Tìm Bến Ðỗ” do hãng
dĩa Hồng Hoa thu thanh phát hành năm 1966. (Hình: Bộ sưu tập của Ngành
Mai)Bài này nói riêng về hợp đồng giữa hãng dĩa hát và soạn
giả, từng diễn ra thời thập niên 1960, tức thời kỳ cải lương hưng thịnh hoạt
động mạnh.
Khi thấy một tuồng cải lương ăn khách, báo chí nói nhiều,
thiên hạ khen hay, bàn tán thì hãng dĩa cho người mời soạn giả đến thương lượng
để hợp đồng khai thác về phương diện dĩa hát.
Có rất nhiều điều kiện được
ghi trong hợp đồng, ngoài vấn đề chính là giá cả tiền bạc ra, còn có 2 điều kiện
mà hầu như chẳng ông thầy tuồng nào mà không bất mãn, đó là: Hãng dĩa độc quyền
khai thác và quyền tuyển chọn nghệ sĩ thu thanh.
Thứ đến là quyền sửa đổi,
thêm bớt kịch bản cho thích hợp với kỹ thuật thu dĩa hát. Hai vấn đề trên bị
ràng buộc thì coi như quyền hạn của soạn giả bị tước đoạt. Hãng dĩa chọn nghệ sĩ
có nghĩa là “gà” của thầy tuồng bị loại, và sửa đổi, cắt xén thêm bớt kịch bản
thì chẳng khác gì đứa con tinh thần của mình bị xẻ thịt phanh thây vậy! Ðối với
thầy tuồng thì đau như bị bò đá.
Thế nhưng, đâu có soạn giả nào từ chối
ký hợp đồng, bởi ký vào thì được nhận liền phân nửa tiền (phân nửa còn lại được
trả sau khi thu thanh xong). Còn như không đồng ý thì coi như đi luôn, muốn trở
lại cũng không ai tiếp, mà còn ảnh hưởng đến các hợp đồng sau này.
Người
soạn giả có một vở tuồng được đưa lên sân khấu là mừng rồi, vì được lãnh tiền
bản quyền sau mỗi đêm hát. Bởi có những kịch bản viết xong, kiểm duyệt rồi, lại
bị bỏ nằm trong ngăn kéo từ tháng này sang năm nọ, kéo dài nhiều năm rồi quên
luôn. Do vậy mà các soạn giả chỉ mong cho tuồng của mình được hát là tốt rồi,
chứ chẳng ông nào có cái mơ mộng tuồng được thu dĩa hát hoặc lên phim. Do đó mà
khi soạn giả được hãng dĩa mời thương lượng là coi như trúng số, tiền từ trên
trời rơi xuống vậy!
Nếu như tuồng hay, ăn khách thì tiền hợp đồng của
hãng dĩa khá cao. Tuy nói là “thương lượng” chớ thật ra số tiền do hãng dĩa định
đoạt ghi sẵn trong hợp đồng. Nếu đồng ý ký vào thì nhận tiền, bằng không thì ra
về chớ không có vấn đề mặc cả, kèn cựa gì hết.
Soạn giả Quy Sắc nguyên là
thầy giáo, nhờ dạy học cho Thanh Nga nên quen với nghệ sĩ Năm Nghĩa và bà Bầu
Thơ, để rồi gia nhập làng cải lương, mang cái nghiệp thầy tuồng. Bài vọng cổ Nắm
Xương Tàn do Hữu Phước ca thu thanh dĩa hát năm 1959 là bài ca khởi nghiệp của
Quy Sắc.
Trong số những tuồng do soạn giả Quy Sắc viết, có vở hát “Ðò Mơ
Tìm Bến Ðỗ” được hãng dĩa Hồng Hoa mời đến thương lượng ký hợp đồng. Mừng quá,
Quy Sắc đến đến hãng ngay để ký nhận món tiền “trúng số” này. Và do biết rõ cách
làm việc của hãng dĩa, ông đọc sơ qua bản hợp đồng cho có lệ rồi đặt bút ký ngay
nhận số tiền mấy chục ngàn. Quy Sắc đến Ngã Tư Quốc Tế mời mấy người ký giả,
nghệ sĩ quen biết vào quán uống lave ăn mừng. Một lúc sau ông nói:
-Mình
đang kẹt tiền định đi vay nợ với lãi cao, bỗng nhiên hãng dĩa mời đến ký hợp
đồng, mình đi ngay đến hãng dĩa mà trong bụng hồi hộp quá chừng. Rất may là tờ
hợp đồng được đánh máy chừa chỗ cho mình ký.
Một người nghệ sĩ trong bàn
nói:
-Phải ký liền để lấy tiền, chớ nghe nói ông soạn giả nào đó kèo nài
thêm bớt, mà còn nói cái gì đó nên hãng dĩa nó ghét, nó dẹp luôn! Về nhà không
tiền mà mặt mày như bánh bao chiều. Bà xã nổi nóng, vác cây rượt chạy có
cờ.
Ngành Mai
Ý kiến bạn đọc