Nàng vượn bạch - Bạch Viên Thanh Nga

Ðây là câu chuyện thần thoại, truyền thuyết nhân gian rất ăn khách, nhưng không hiểu sao suốt 2 thập niên 1950-1960 lại không thấy các gánh lớn diễn tuồng này, mà chỉ các gánh nhỏ ở thôn quê mới có hát. Do bởi tâm lý khán giả nông thôn rất thích coi loại tuồng có hóa phép, biến hóa, hào quang lấp lánh, ngựa bay, người bay, lửa phun...

 

Sau đây là tình tiết câu chuyện Bạch Viên Tôn Các:

Chàng thư sinh Tôn Các cùng tên gia đồng trên đường ngang qua một khu rừng, bỗng gặp một nhóm thiếu nữ đi hái thuốc, trong số này có nàng Bạch Viên yêu kiều diễm lệ. Họ gặp gỡ nhau, Bạch Viên mời chàng về động nhà, hai người tỏ lòng quyến luyến, yêu mến nhau rồi sau đó ăn ở có con.

Bạn của Tôn Các là Nhàn Vân, vốn là một đạo sĩ, biết được Tôn Các quen biết với Bạch Viên, bèn mách bảo cho Tôn Các là chàng đã gặp phải loài yêu quái. Nhàn Vân đưa cho Tôn Các cây “kiếm trảm yêu” để về treo ở cửa phòng của vợ nhà, trừ hậu hoạn.

Tôn Các làm y lời bạn, và Bạch Viên lúc hái thuốc trên rừng xa trở về, vừa thấy “kiếm trảm yêu” là nàng tháo lui. Bạch Viên nhớ lại có lần nàng tu luyện chưa thành người, Nhàn Vân đạo sĩ đã giương cung tên bắn nàng vượn bạch, nhưng nàng đã chụp được mũi tên, ném trả lại, khiến Nhàn Vân bị mù một mắt, do đó ngày hôm nay Nhàn Vân quyết tâm trả mối thù xưa cũ.

Bạch Viên nhìn “kiếm trảm yêu” một lần nữa, rồi chợt nhớ lời dạy của thầy là Bà Lê Sơn Thánh Mẫu: “Nếu sau này con có gặp kiếm trảm yêu, thì con hãy lấy vòng kim cang của con mà trừ khử!”

Bạch Viên bèn rút chiếc vòng kim cang ra đấu với kiếm trảm yêu, nhưng khi phá được thì sức nàng đà mỏi kiệt. Trong lúc Bạch Viên lảo đảo, Tôn Các và Nhàn Vân xuất hiện. Nhàn Vân biết kiếm trảm yêu đã bị khử, nên Tôn Các không còn tin Bạch Viên là yêu quái nữa. Nhàn Vân bèn mách bảo cho Tôn Các biết là nếu chàng không tin Bạch Viên là một loài vượn bạch, thì hãy vạch mái tóc vợ sẽ tìm thấy một chòm tóc trắng.

Thừa lúc Bạch Viên quỵ xuống, xiểng niểng, Tôn Các đến đỡ vợ và phát hiện ra chòm tóc trắng. Tôn Các có ý nghi kỵ. Bạch Viên buồn giận bỏ đi... Tôn Các hồi tâm, thương nhớ vợ, chàng bồng con vào rừng tìm kiếm Bạch Viên năn nỉ nàng trở về.

Vừa lúc đó, đám thiên thần thiên tướng nhà Trời ào đến đòi bắt nàng về cõi Tiên. Tôn Các nài nỉ van xin cho nàng ở lại cõi trần, nhưng không được.

Bạch Viên bị Thiên Ðình bắt giam vào một cái động tại Cổng Trời, nàng nhớ con thương chồng, khóc lóc, than vãn. Bà Lê Sơn Thánh Mẫu động lòng, cho nàng về trần gian nhưng với điều kiện, là nàng phải mang lớp vượn bạch, không được hóa thành người.

Lúc trở lại nhà, trong hình dạng một nàng vượn bạch, gặp Tôn Các đang u sầu bồng con thương nhớ vợ, Bạch Viên hỏi: “Nếu chàng gặp vợ trong lớp vượn, chàng có còn yêu thương nàng không?”

Tôn Các chân tình đáp lại, là dù là vượn bạch, nàng vẫn là vợ ta, ta vẫn yêu nàng. Bạch Viên em ơi!

Hai người ôm chầm lấy nhau, bốn mắt rưng rưng đẫm lệ, khiến động lòng Trời. Bạch Viên được hóa kiếp thành cô nàng diễm lệ như lần đầu gặp chàng Tôn Các...

Bạch Viên Tôn Các là vở tuồng rất xưa, xuất hiện từ những năm 1930, thời kỳ mà phong trào tuồng Tiên tuồng Phật đang rầm rộ. Lúc bấy giờ gánh Tân Thinh với các xảo thuật lạ mắt làm người xem thích thú. Trước đó đoàn đã cho khai trương vở hát “Phật Thích Ca Ðắc Ðạo”, khán giả đứng đông nghẹt lề đường kể từ chợ Bến Thành đến cửa rạp Moderne Cinéma ở đường d'' Espagne để chen nhau mua vé.

Nhiều xảo thuật sân khấu lúc đó đã phát triển ly kỳ hấp dẫn, và cái chuyện vượn hóa người như Bạch Viên Tôn Các, hay rắn thành mỹ nữ như Thanh Xà Bạch Xà. Tuy là một loại chuyện thần thoại, giả tưởng, nhưng lại rất người về tình cảm, cá tính. Nhân lễ nghĩa trí tín, thủy chung xuyên suốt câu chuyện. Không biết thời ấy đào kép nào đã đóng vai hai nhân vật chính nói trên, chớ sau này Thanh Nga trong vai nàng Bạch Viên làm xúc động khán giả không ít.