Đang truy cập : 148
•Máy chủ tìm kiếm : 2
•Khách viếng thăm : 146
Hôm nay : 3036
Tháng hiện tại : 1111320
Tổng lượt truy cập : 76926698
Sách "Tìm hiểu âm nhạc tài tử và cải lương vọng cổ - Ghita phím lõm" vừa ra mắt công chúng của nhạc sĩ Kiều Tấn là một tư liệu quý về tân nhạc, cổ nhạc và đờn ca tài tử (ĐCTT).
Tái dựng vở diễn lịch sử, bao giờ?: Cần người tâm huyết - Chung tay vỗ nên kêu
Thời hoàng kim còn đâu!
Tâm huyết sáng tác và dàn dựng kịch bản lịch sử phải kể đến Nhà hát Trần Hữu Trang, sự tập hợp những cây bút hết sức ăn ý của nhà hát này, như: Điêu Huyền, Hà Triều, Hoa Phượng, Viễn Châu cùng với đạo diễn Chi Lăng đã tạo nên kịch bản sân khấu lừng danh Thái hậu Dương Vân Nga.
NSND Ngọc Giàu nhớ lại: “Dàn nhạc thời đó do GS-TS - nghệ sĩ Ca Lê Thuần chỉ huy. Anh em nghệ sĩ và công nhân hậu đài hơn 100 người đã làm việc cật lực suốt nhiều tháng để đem lại thành quả nghệ thuật cho tác phẩm này. Đạo diễn Chi Lăng có nhiều cách xử lý không gian sáng tạo rất độc đáo cho mỗi vai diễn. Sự độc đáo đó phá bỏ phong cách ca diễn cải lương xưa theo kiểu xuống vọng cổ thì bật đèn màu, thay vào đó là nội tâm ca diễn. Sau này, khi đạo diễn - NSƯT Đoàn Bá dựng vở Rạng ngọc Côn Sơn, tôi đóng vai Thị Lộ, anh Minh Vương đóng vai Nguyễn Trãi, đã có lớp phục hiện rất hay, lay động người xem khi 2 nhân vật gặp nhau trong mơ. Cải lương thời đó đã có những lớp phục hiện rất độc đáo, những khám phá trong dàn dựng”.
Riêng về phần thiết kế trang phục, những tác phẩm sân khấu đề tài lịch sử đã được các thế hệ nghệ nhân chuyên thiết kế phục trang chăm chút rất tỉ mỉ. Theo NSƯT Hùng Minh, ông Tám Trống là người có công trong việc thẩm định trang phục của những vở diễn lịch sử. Sau này có bà Hai Cố Đô, người truyền nghề lại cho chị em nghệ sĩ Kim Phượng, Phượng Nga để ngày nay cùng với nghệ sĩ Công Minh, Yến Phương, Bảo Ly... đã thành những nghệ nhân thiết kế phục trang sân khấu về đề tài lịch sử rất thành công.
Thời hoàng kim của sân khấu cải lương, mỗi tác phẩm thuộc đề tài này luôn được đầu tư, trau chuốt thật kỹ trước khi ra mắt công chúng nên hầu hết đều là những bản dựng hoàn chỉnh. Chưa kể đến việc các soạn giả, tác giả thời đó đã viết bằng cảm xúc nên hầu hết kịch bản đều chắt lọc tinh tế, mạch lạc, cuốn hút người xem.
Cần một chiến lược cụ thể
Lý giải vì sao việc tái dựng những vỡ diễn đề tài lịch sử ngày càng hiếm hoi, trong khi đội ngũ đạo diễn trẻ vẫn than rằng sàn diễn cải lương thiếu kịch bản hay, đạo diễn - NSƯT Trần Minh Ngọc phân tích: “Trước hết, thế hệ đạo diễn trẻ không muốn “đồ” lại thành tích cũ của thế hệ đạo diễn đi trước. Trừ khi đó là chương trình mang tính tôn vinh nghệ sĩ, hoài niệm hoặc kỷ niệm ngày thành lập đoàn hát.
Thứ hai, gia cố lại kịch bản xưa cần bàn tay điêu luyện của soạn giả giỏi, mà thế hệ trẻ hiện nay có khoảng cách rất lớn với đạo diễn, soạn giả sân khấu cải lương thuộc thế hệ vàng. Chưa kể một số bản dựng không còn lưu trữ để có thể so sánh và cập nhật thông tin mới từ cuộc sống với nguyên tác. Thứ ba, nguồn kinh phí đầu tư cho các vở diễn này rất cao, không thể sử dụng cảnh trí, trang phục cũ mà phải đầu tư mới rất tốn kém. Bằng chứng là vở Chiếc áo thiên nga và Kim Vân Kiều, sau khi dựng và diễn tại Nhà Thi đấu Quân khu 7, toàn bộ cảnh trí đều bỏ vì không có kho chứa, phí phạm rất lớn cho việc đầu tư. Nói chung, tái dựng tác phẩm sân khấu thuộc đề tài lịch sử đã là một việc nan giải, rất cần một chiến lược cụ thể.
Truyền hình chưa vào cuộc?
So với sàn diễn, lợi thế của sân khấu truyền hình có thể tái dựng những tác phẩm kinh điển thuộc đề tài lịch sử. Thế nhưng, vì sao nhiều năm qua, truyền hình vẫn chưa khai thác tối đa các vở diễn sân khấu đề tài lịch sử.
Nhạc sĩ Kiều Tấn, Trưởng Ban Văn nghệ Đài Truyền hình TP HCM, giải thích: “Thời lượng phát sóng trên kênh HTV hiện nay không còn cho phép giữ đúng thời lượng biểu diễn của nguyên vở diễn thuộc đề tài lịch sử (từ 150 phút đến 180 phút). Chương trình Ngân mãi chuông vàng - thường xuyên tái dựng kịch bản cải lương xưa, trong đó có nhiều kịch bản lịch sử, được truyền hình trực tiếp - cũng chỉ có thể cho phép lên sóng 90-100 phút.
Việc cắt xén kịch bản để bảo đảm thời lượng phát sóng và bằng ngôn ngữ truyền hình đã phần nào không đáp ứng niềm mong mỏi của khán giả yêu thích tác phẩm sân khấu đề tài lịch sử. Ngay việc trao đổi với tác giả, đạo diễn của những tác phẩm này để được sử dụng kịch bản cũng gặp nhiều khó khăn vì không ai muốn đứa con tinh thần của mình bị cắt xén. Trước đây, khi chương trình phim truyện cải lương truyền hình mới bắt đầu được thành lập, chúng tôi đã tái dựng 2 tác phẩm lịch sử kinh điển là Thái hậu Dương Vân Nga và Bão táp Nguyên Phong, được khán giả yêu thích dù phải cắt mỗi vở thành hai phần phát sóng để thích ứng với khung giờ phát sóng các chương trình khác”.
NSƯT Trần Minh Ngọc cho rằng để truyền hình khai thác một cách hiệu quả các vở diễn lịch sử, rất cần bàn tay biên tập có kinh nghiệm. Vì cắt xén sao cho hợp lý, thời lượng ngắn của vở diễn lịch sử lên sóng vẫn phải chuyển tải tốt tư tưởng và thần sắc của vai diễn, vở diễn. Chưa kể đến những vấn đề khác như tập dượt, diễn viên phải am tường về nhân vật mà mình đảm nhận, đạo diễn hết sức tinh tế trong dàn dựng. “Tôi đã từng chứng kiến một số diễn viên chẳng hiểu gì về nhân vật lịch sử cũng như thời đại của nhân vật mình đang hóa thân, dẫn đến việc không tạo được hiệu quả tốt cho nhân vật” - NSƯT Trần Minh Ngọc nói.
Thiệt hại quá lớn
Đạo diễn - NSND Phạm Thị Thành tiếc nuối: “Việc ghi hình những vở diễn lịch sử trên sân khấu tuồng, chèo, cải lương, kịch nói... đã bị bỏ quên một thời gian quá dài. Nếu tính lại sẽ thấy thiệt hại rất lớn về kinh phí đầu tư cho mỗi tác phẩm. Chúng ta chịu đầu tư kinh phí hàng tỉ đồng cho mỗi tác phẩm sân khấu đề tài lịch sử nhưng việc ghi hình phục vụ cho công tác lưu trữ, bảo tồn và trên hết là đưa những tác phẩm bằng băng hình này vào học đường đã không nằm trong chiến lược chung”.
Kỳ tới: Chung tay vỗ nên kêu!
Thứ Ba, 10/06/2014 21:43
Đạo diễn NSƯT Ca Lê Hồng nói: “Chúng ta đã bỏ phí một lượng lớn tác phẩm sân khấu ca ngợi chiến công trong lịch sử chống giặc ngoại xâm của dân tộc. Việc tái dựng những tác phẩm này đang đặt ra trách nhiệm của người trong giới sân khấu làm sao tạo nên bước đột phá mới cho tác phẩm, khơi gợi lòng yêu nước, tinh thần tự hào dân tộc trong giai đoạn cả nước đang hướng về biển đảo thân yêu”.
Trách nhiệm nghệ sĩ
Trên thực tế, để các vở diễn sân khấu thuộc đề tài lịch sử tham gia cơ chế thị trường, các giá trị đã định hình dễ bị chuyển dịch, thay đổi, đảo lộn. Những chức năng nghệ thuật trước đây luôn là tiêu chuẩn để thẩm định tác phẩm như: nhận thức, giáo dục, thẩm mỹ đã bị chức năng giải trí lấn át, thậm chí có vở diễn được tái dựng như bị thay thế hoàn toàn.
Theo đạo diễn NSƯT Ca Lê Hồng: “Tái dựng kịch bản lịch sử trong giai đoạn này đòi hỏi những người làm nghề tâm huyết phải có quan điểm toàn diện: Ca ngợi chiến thắng vẻ vang của dân tộc trong lịch sử chống ngoại xâm; giáo dục đạo đức, ý thức tự hào dân tộc thông qua giá trị thẩm mỹ; bảo đảm được yếu tố hấp dẫn, lôi cuốn người xem. Thời bao cấp, dựng vở diễn sân khấu chỉ nghĩ đến “cung”, còn “cầu” có sẵn. Thời thị trường, chỉ “cung” khi có “cầu”. Việc giải quyết “cầu” hiện nay trở thành vấn đề tối quan trọng. Làm thế nào để giữ được tính dân tộc qua mỗi tác phẩm lịch sử khi được tái dựng? Những giá trị truyền thống nào cần phải giữ? Những giá trị hiện đại nào cần tiếp nhận, đưa vào vở diễn lịch sử một cách hợp lý, đó là những vấn đề cần phải bàn, trước đòi hỏi cần tái dựng những tác phẩm lịch sử đỉnh cao”.
NSND Thanh Tòng phân tích thêm: “Qua 2 đợt tái dựng uy tín: chương trình “Gìn vàng giữ ngọc” và “64 năm thành lập Đoàn Thanh Minh - Thanh Nga” cho thấy sự tái diễn rất cần sức hấp dẫn của nghệ sĩ tên tuổi. Chương trình “Gìn vàng giữ ngọc” quy tụ được 3 thế hệ làm nghề với sự góp mặt của đôi tài danh Bạch Lê, Thanh Bạch từ Pháp về; Điền Thanh từ Úc sang hoặc chương trình kỷ niệm “64 năm thành lập Đoàn Thanh Minh - Thanh Nga” đã có đến 4 thế hệ nghệ sĩ nổi tiếng tham gia cho thấy đã đến lúc việc tái dựng kịch bản lịch sử phải tập hợp lực lượng nghệ sĩ tên tuổi và đạo diễn dàn dựng phải đủ bản lĩnh tạo nên dấu ấn mới cho tác phẩm”.
Theo NSND - họa sĩ Phan Phan: “Muốn tái dựng kịch bản lịch sử khi sàn diễn thiếu kịch bản hay, nghệ sĩ phải dẹp bỏ cái tôi quá lớn của mỗi người để chung tay”.
Nhà nước phải hỗ trợ
Tái dựng kịch bản lịch sử hiện nay cần có sự hỗ trợ kinh phí từ ngân sách nhà nước. Ông Huỳnh Anh Tuấn, Giám đốc Sân khấu Kịch IDECAF, cho biết: “Quỹ phát triển văn hóa của Sở Văn hóa - Thể thao và Du lịch TP HCM phải hỗ trợ nguồn kinh phí cho việc dàn dựng mới hoặc tái dựng tác phẩm đỉnh cao. Vừa qua, sân khấu chúng tôi đã 3 lần tái dựng vở Bí mật vườn Lệ Chi nhưng để biểu diễn tác phẩm này một cách rộng rãi, giá vé vừa túi tiền với khán giả sinh viên, công nhân thì phải có nguồn kinh phí nhà nước hỗ trợ. Hằng năm, chúng tôi phải lấy tiền lãi của chương trình Ngày xửa, ngày xưa để bù cho việc dựng vở lịch sử. Trên thực tế, dựng vở lịch sử rất tốn kém nhưng doanh thu không cao”.
NSND Hồng Vân cho biết thêm: “Vở Nỏ thần là kịch lịch sử duy nhất mà Sân khấu Kịch Phú Nhuận thực hiện, đến nay, muốn tái diễn mà bán vé mềm cho đối tượng sinh viên, chúng tôi cần phải có tài trợ. Nhưng khó ở chỗ kịch lịch sử không kiếm được nhà tài trợ. Chỉ có nhà nước là có thể giải quyết được vấn đề này để đưa kịch lịch sử đến được với công chúng trẻ”.
Lý luận phê bình cần vào cuộc
Tái dựng tác phẩm đề tài lịch sử rất cần đội ngũ lý luận, phê bình vào cuộc. NSND Phạm Thị Thành nhận định: “Trước đây, vì sao hàng trăm tác phẩm sân khấu lịch sử được công chúng đón nhận, là vì đội ngũ lý luận phê bình rất công tâm trong việc khen chê, phân tích điểm hay, điều hạn chế qua mỗi tác phẩm, mỗi vai diễn. Vở diễn đề tài lịch sử được tái dựng phải thực sự sống trong đời sống sàn diễn. Theo tôi, để tái dựng thật tốt những tác phẩm đỉnh cao, đội ngũ lý luận phê bình phải thể hiện vai trò của mình trong việc định hướng người làm nghề nâng cao giá trị tác phẩm”.
Mã an toàn:
Sách "Tìm hiểu âm nhạc tài tử và cải lương vọng cổ - Ghita phím lõm" vừa ra mắt công chúng của nhạc sĩ Kiều Tấn là một tư liệu quý về tân nhạc, cổ nhạc và đờn ca tài tử (ĐCTT).
Ý kiến bạn đọc