Từ 'con quạ' Hữu Phước đến 'con quạ' Chí Tâm

Hình bao bìa dĩa hát “Ăn Khế Trả Vàng” do nghệ sĩ Chí Tâm đóng vai con quạ. (Hình: Bộ sưu tập của Ngành Mai)

Lần thứ nhứt hãng dĩa Hoành Sơn thu thanh bộ dĩa “Cây Khế Ngọt,” phát hành khoảng giữa thập niên 1950 rất được giới hâm mộ cổ nhạc hoan nghinh. Và có lẽ do vậy mà khoảng gần cuối thập niên 1960, một lần nữa hãng dĩa Continental cho ra đời bộ dĩa “Ăn Khế Trả Vàng.” Cả hai bộ dĩa cùng một câu chuyện này, vai trò được người ta chú ý nhiều là vai con quạ ca tiếng người. Thật vậy, tuy là vai phụ nhưng con quạ đã nổi bật hơn những vai khác, bởi có con quạ thì mới có câu chuyện ăn khế trả vàng.

Theo lời ông Ba Bản, chủ hãng dĩa Hoành Sơn, thì khi thu thanh bộ dĩa “Cây Khế Ngọt” rất khó tìm người biết ca thủ vai, do bởi các nghệ sĩ ai cũng từ chối vai con quạ. Họ sợ quê chăng? Nhưng cuối cùng thì Hữu Phước chịu hy sinh làm con quạ để được vô dĩa, chớ trước đó ở bộ dĩa “Tình Huynh Ðệ,” Út Trà Ôn đã khăng khăng không chịu ca chung với Hữu Phước, viện lý lẽ Hữu Phước không tên tuổi sẽ làm lu mờ vị thế đệ nhứt danh ca của ông. Như vậy coi như con quạ là vai đầu tiên của Hữu Phước, là cánh cửa mở đường cho Hữu Phước bước vào làng cổ nhạc để rồi về sau nổi tiếng thành danh luôn.

Hơn 10 năm sau thì nghệ sĩ Chí Tâm đã đóng vai con quạ thu thanh dĩa nhựa, và đây có lẽ cũng là vai đầu tiên của Chí Tâm. Hãng dĩa Continental vừa thu xong gởi tặng cho đài phát thanh Sài Gòn phổ biến trên cả nước. Lúc bấy giờ thiên hạ nghe radio nói rằng con quạ Chí Tâm ca không hay bằng con quạ Hữu Phước. Ngược lại cũng có người chịu nghe con quạ Chí Tâm hơn, do bởi bài ca dài hơn. Tóm lại là vai con quạ nói tiếng người là vai trò không thể thiếu trong câu chuyện, mà hãng dĩa rất khó tìm nghệ sĩ thủ vai, bởi ai cũng “chê” vai trò này. Nhưng rồi thì cũng được 2 nghệ sĩ Hữu Phước, Chí Tâm “hy sinh vì nghệ thuật” để cho hai bộ dĩa được hoàn thành phục vụ bà con yêu thích cổ nhạc cải lương.

Câu chuyện ăn khế trả vàng như sau:

Hai anh em nhà nọ đều đã thành gia thất. Người cha trước khi chết, ông đã trối lại với người con lớn rằng, sau khi ông mất rồi thì tài sản của cải chia đôi cho hai anh em, nhưng người anh tham lam giành lấy hết, chỉ cho người em có một cây khế ngọt. Ðến mùa trái chín thì có con quạ bay đến ăn, vợ chồng người em than thở, thì con quạ nói rằng:

Ăn khế ta trả vàng

May túi ba gang

Ðể dành mà đựng

Ăn khế ta trả vàng...

Con quạ bảo vợ chồng người em lên lưng bay ra hải đảo lấy vàng và sau đó thì người em trở nên giàu có. Ðến ngày giỗ cha, người em sang mời vợ chồng người anh sang dự đám. Thấy em mình giàu quá mới hỏi nhờ đâu thì người em thành thật kể lại sự việc con quạ.

Thế là người anh lại một lần nữa động lòng tham, bảo người em đánh đổi cây khế ngọt để lấy gia tài của mình, và người em thuận tình. Người anh có được cây khế rồi, chẳng bao lâu đến mùa khế chín, thì cũng con quạ năm nọ bay đến ăn, và cũng kêu người anh túi ba gang đi lấy vàng. Nhưng vợ chồng người này lại mang bao chỉ xanh, tức loại bao đựng gạo 100 ký lô đi hốt vàng đầy bao.

Ðến khi bay ngang qua biển, bao vàng lớn nặng quá, con quạ bay không nổi nó sà xuống, vợ chồng người anh rớt xuống biển, và câu chuyện đến đây thì hết. Tóm lại từ con quạ Hữu Phước đến con quạ Chí Tâm, 2 lần thu dĩa, tình tiết câu chuyện trước sau như nhau không có gì thay đổi. Thế mà dĩa vẫn bán chạy, thiên hạ cũng thích nghe, đồng thời ai cũng khen con quạ trong câu chuyện.