Trình duyệt của bạn đã tắt chức năng hỗ trợ JavaScript.
Website chỉ làm việc khi bạn bật nó trở lại.
Để tham khảo cách bật JavaScript, hãy click chuột vào đây!

05:43 PDT Thứ bảy, 27/04/2024

Nghệ sĩ Phương Cẩm Ngọc, Nguyễn Văn Khởi đoạt giải nhất cuộc thi “Tài năng diễn viên Cải lương toàn quốc 2023”
Nghệ sĩ Minh Cảnh tuổi U90, xúc động nói trước mộ vợ: "Anh giờ đây không hề tiếc nuối, ham muốn điều gì nữa"
Cặp Đôi Đào Kép Chánh của Kim Chung 2 Minh Cảnh & Diệu Hiền Tái Ngộ Sau Gần 60 Năm
Nghệ sĩ Thanh Hằng, Trọng Phúc, Phượng Loan tham gia Ban huấn luyện "Chuông vàng vọng cổ" lần thứ 18 - năm 2023
Vũ Luân: 'Tôi và Hồng Loan không biết gì về hợp đồng Hồng Phượng ký'
Tòa án thụ lý vụ kiện tranh chấp tài sản của nghệ sĩ Vũ Linh
XÉT TẶNG DANH HIỆU NGHỆ SĨ NHÂN DÂN, NGHỆ SĨ ƯU TÚ: Đừng sót lọt tài năng, người có nhiều cống hiến
Hành trình 20 năm - Một trang web để đời
Nam nghệ sĩ Thanh Điền đã trở thành youtuber chuyên nghiệp?
Hoài Minh - Từ “trang giấy trắng” đến Chung kết “Chuông vàng vọng cổ” 2023

Đang truy cập : 151

•Máy chủ tìm kiếm : 4

•Khách viếng thăm : 147

Hôm nay : 10356

Tháng hiện tại : 1082553

Tổng lượt truy cập : 76897931

» Tin Tức » Những Giọng Ca Vàng

Nghệ sĩ Trung Dân xúc động khi được khen thế vai NSND Diệp Lang

Trong đời nghệ sĩ, một lần được thế vai diễn của thần tượng chắc chắn sẽ là kỷ niệm khó quên trong sự nghiệp hóa thân với hàng trăm số phận. Nghệ sĩ Trung Dân đã có những khoảnh khắc đáng nhớ.

Xem tiếp...

Gửi bài viết qua email
In ra
Lưu bài viết này

NGHỆ SĨ THANH HẢI: MỘT GIỌNG CA ĐẬM CHẤT “TAO ĐÀN”

Đăng lúc: Thứ sáu - 11/01/2013 23:44 - Đã xem: 8240

Thanh Hải & Thanh Thanh Hoa

SÂN KHẤU CẢI LƯƠNG MIỀN NAM VÀO ĐẦU THẬP NIÊN 60 CỦA THẾ KỶ TRƯỚC, MỘT GIỌNG CA MỚI XUẤN HIỆN LÀM CHẤN ĐỘNG TRONG GIỚI CẢI LƯƠNG ĐƯỢC XEM LÀ MỘT HIỆN TƯỢNG, ĐÓ LÀ GIỌNG CA CỦA NS THANH HẢI KẾ THỪA HAI GIỌNG CA NGHỆ SĨ TÀI DANH ĐƯƠNG KIM LÚC BẤY GIỜ: NS ÚT TRÀ ÔN VÀ NS HỮU PHƯỚC. NHƯNG SỰ KẾ THỪA CỦA NS THANH HẢI ĐÃ TẠO CHO MÌNH MỘT KỸ THUẬT CA NGÂM RIÊNG, VÀ ÔNG ĐÃ SÁNG TẠO ĐƯA PHONG CÁCH DIỄN NGÂM CỦA TAO ĐÀN VÀO CA VỌNG CỔ, MÀ TRONG GIỚI TÔN TẶNG ÔNG LÀ “VUA TAO ĐÀN”. THEO CHÚNG TÔI, KỸ THUẬT CA NGÂM VỌNG CỔ CỦA NS THANH HẢI LÀ MANG ÂN HƯỞNG ĐẬM CHẤT TAO ĐÀN.

KHÁT VỌNG CỦA BUỔI BÌNH MINH

NS Thanh Hải tên thật là Hồ Văn Xia, ông sinh ra trong một gia đình công nhân cao su ở Bến Cát – Bình Dương (1938). Thanh Hải mồ côi cha từ lúc 8 tuổi, nhưng rất hiếu học nêN nên khi trở thành thanh niên có được ít vốn học vấn và tiếng Pháp, Thanh Hải được một công ty cao su thời đó ở Bến Cát nhận vào làm nhân viên kiểm nghiệm mủ cao su. Tuy vậy, Thanh Hải vốn say mê Cải lương từ thời niên thiếu và ông rất thần tượng giọng ca của Đệ nhất danh ca Út Trà Ôn, cho nên, tuy làm nhân viên cao su nhưng tâm hồn vẫn luôn say mê Cải lương, và cũng là khát vọng của Thanh Hải lúc bấy giờ. Khát vọng đó ngày càng mãnh liệt hơn, thôi thúc ông phải giã từ với nghề kiểm tra nhựa cao su…

Khi tạm biệt rừng cao su quê nhà, Thanh Hải đã ngoài hai mươi tuổi, ông chưa từng được học nghề ca diễn Cải lương ngày nào nhưng vẫn đuổi theo khát vọng. Nhưng rồi trời không phụ lòng người nhiệt thành, Thanh Hải lại tìm gặp được soạn giả Điền Long (đồng hương) và được Diền Long giới thiệu ông vào gánh Hữu Chí (lúc 24 tuổi). Vốn đã có làn hơi chất giọng tốt và năng khiếu ca ngâm, nhưng vẫn phải làm những công việc lặt vặt ở gánh để được học nghề. Vì lòng say mê nghề, Thanh Hải học nghề bằng nhiều cách như được vài đào kép chỉ ca diễn, ông tự học lóm hàng đêm, đứng bên cánh gà sân khấu xem những nghệ sĩ đi trước ca diễn. Với sự thông minh và nhạy bén, chưa đầy nữa năm thì Thanh Hải đã biết được khá nhiều về kỹ thuật ca ngâm, nhịp nhàng, hơi điệu, cách biểu đạt vai diễn… Khi sang gánh Ánh Sáng, NS Thanh Hải may mắn gặp được soạn giả Công Quận, người này có cảm tình với Thanh Hải và bằng cặp mắt nhà nghề, soạn giả Công Quận phán đoán: “Thanh Hải sẽ sớm trở thành kép chánh nổi tiếng”, vì các tố chất: vóc dáng cao ráo, gương mặt đẹp trai nhất là đôi mày rậm rất lý tưởng với kép chánh, làn hơi chất giọng sẳn tốt… Soạn giả Công Quận bắt đầu bổ túc kinh nghiệm ca diễn và viết tuồng “o bế” cho Thanh Hải một vai để làm đòn bẩy. Một vai chính trong vở “Trăng nước Hà Tiên” cho Thanh Hải, đây cũng là vai chánh đầu đời của ông được thành công, làm hài lòng cả bầu gánh và soạn giả Công Quận. Với NS Thanh Hải luôn ghi nhớ soạn giả Công Quận là người thầy đầu tiên của ông, tạo cho ông một dấu son trong đời làm nghệ thuật của mình; sau đó có cố NSND Ba Vân, soạn giả Thu An, NSND Út Trà Ôn, NSƯT Kim Chưởng đã góp phần chăm sóc kinh nghiệm ca diễn qua nhiều vai chánh và một nghệ danh Thanh Hải sáng chói sau này.

NS Thanh Hải thành công từ vai đầu, dường như đó là liều thần dược kích thích ông tiếp những thành công sau đó. Soạn giả Công Quận rất hài lòng khi mình đã sáng tác theo kiểu “đo ni đóng giày” cho Thanh Hải chính xác,
ông viết tiếp vai chánh cho Thanh Hải trong vở “Đường lên núi Tây Ninh” và “Chiếc lá vàng”, vai sau ca diễn cao hơn vai trước, và tên tuổi Thanh Hải bắt đầu gây tiếng vang ở khu vực miền Đông Nam bộ lúc bấy giờ (26 tuổi). Sự thành công bước đầu của NS Thanh Hải không chỉ là niềm vui – hạnh phúc của Công Quận và Thanh Hải, mà còn là niềm phấn chấn của cả gánh hát Ánh Sáng của bầu Năm Tập được thu hút khán giả ngày càng đông hơn. Do vậy, bầu Năm Tập có quyết định đưa gánh mình về Sài Gòn để thử sức “tranh hùng” với một số đại bang Cải lương đương thời.

MỘT HIỆN TƯỢNG CỦA CẢI LƯƠNG - THẬP NIÊN 60

Khi về Sài Gòn, gánh Ánh Sáng vô rạp trương bảng hiệu, trong giới Cải lương và khán giả đều cảm thấy lạ vì
chưa từng biết qua “Ánh Sáng”, nhưng qua vài suất diễn “tiếng lành đồn xa” khán giả và cả người trong cuộc kéo nhau xem “Ánh Sáng” vì gánh có một kép “Thượng thặng”. Quả nhiên NS Thanh Hải không phụ lòng mọi người với tài năng ca diễn của ông lúc đó, chỉ mới vào nghề trên dưới ba năm (1961-1963). Và kể từ đây, NS Thanh Hải là tầm ngắm của các ông bầu đại bang, rồi ông lần lượt hát kép chánh qua các đại bang Cải lương Sài Gòn nổi tiếng (1962-1968): Thủ Đô, Kim Chưởng, Kim Chung… Có thể kể đến những vai vang bóng một thời của NS Thanh Hải như Đào Cam Mộc trong vở “Tiếng trống sang canh”, Châu Vũ Đào trong “Chiếc lá mùa thu”, Hoàng tử trong “Trăng lên ngoài cửa ngục”, Kim Bình trong “Sầu quan ải”, Ai Bình Cơ trong “Hai chiều ly biệt”, Hải Bằng trong “Cô gái sông Đà”, Tô Điền Sơn trong “Thuyền ra cửa biển”, Trần Tử Lang “Nắng chiều trên sông Dịch”, Lý Kim Tùng “Nửa bản tình ca”…

Ngoài ra NS Thanh Hải còn nổi tiếng trên làng đĩa nhựa Sài Gòn, khá nhiều hãng ký contract (hợp đồng) độc quyền như: Tứ Hải, Việt Hải, Hồng Hoa, Asia, Hồn Nước, Việt nam…; ước tính con số chỉ có thể đứng sau “Hoàng đế đĩa nhựa – Tấn Tài”. Tính từ thời gian chính thức ký contract (1962-1968), NS Thanh Hải thu hơn 100 vở và vài trăm bài Vọng cổ. Các vở tiêu biểu như: Sầu quan ải, Tiếng trống sang canh, Hai chiều ly biệt, Chiếc lá mùa thu, Nửa bản tình ca, Cô gái sông Đà, Thuyền ra cửa biển, Tống tửu Ô hắc Lợi, Hằng Nga – Hậu Nghệ, Triệu Tử Long đoạt ấu chúa, Hán Đế biệt Chiêu Quân…; các bài Vọng cổ như Tần Quỳnh khóc bạn, Tiếng chuông thức tỉnh, Nắng chiều trên sông Dịch, Chén cơm cúng mẹ, Gánh bưởi Biên Hòa, Khói tàu lướt sóng…

Theo tư liệu của nhà báo Khổ Gia Trường: “Trong thập niên 1960, SKCL miền Nam xuất hiện hàng loạt kép chánh nổi tiếng. Mỗi người một vẻ trong ca diễn và đều tạo dấu ấn đáng nhớ. Một trong những gương mặt sáng gia 1thời ấy là NS Thanh Hải. Ngoài Huy chương vàng Diễn viên xuất sắc giải Thanh Tâm (giải này trong suốt mười năm tồn tại từ 1958 đến 1967 chỉ có 6 nghệ sĩ được HCV là Thanh Nga, Thành Được, Bạch Tuyết, Hữu Phước, Ngọc Giàu và Thanh Hải). Đó là một giải thưởng danh giá chính thức của SKCL trước 1975. Thanh Hải còn được xem là nghệ sĩ Cải lương miền Nam có được nhiều biệt danh nhất do báo giới Sài Gòn và khán giả phong tặng dựa trên tài năng trong thời điểm thăng hoa nhất của ông. Đó là các biệt danh: “Vua Tao Đàn”, “Anh hùng lưu diễn” và “Kép triệu phú” đầu tiên của Cải lương Việt Nam…”

Với những danh hiệu nói trên, với nhiều giai thoại khác về NS Thanh Hải, bởi sự ái mộ của khán giả lúc bấy giờ cũng như người trong cuộc, tất cả đều xem NS Thanh Hải là một hiện tượng mới của Cải lương vào giữa thập niên 60 của thế kỷ 20; đặc biệt là sự sáng tạo của ông ứng dụng cách ngâm Tao Đàn vào Cải lương, đây chính là dấu hiệu của hiện tượng mới.

Sau khi hết hợp đồng ở Kim Chung, Thanh Hải cùng NS Văn Hường lập gánh hát riêng nhưng thất bại vì tình hình chiến sự. Kế đến là NS Thanh Hải cộng tác cho Công ty Thái Dương (của bà bầu Tiêu Thị Mai) cho đến ngày miền Nam hoàn toàn giả phóng. Sau năm 1975, ngoài cộng tác cho một số đoàn tỉnh, sau đó NS Thanh Hải về trụ lại ở Đoàn Văn Công TP. HCM cho đến ngày giải nghệ (khoảng năm 1982 – 1984), và giai đoạn này NS Thanh Hải không để lại vai nào đáng kể nữa, dường như ông đã kết thúc một kiếp “con tằm”…

MỘT GIỌNG CA ĐẦY ẤP CHẤT TAO ĐÀN

Theo từ vựng thì Tao Đàn là từ để chỉ một nhóm nhà văn, nhà thơ có chung quan điểm nghệ thuật văn chương và ngâm vịnh (ngày nay dưới hình thức Câu lạc bộ). Có thể thấy hình thức Tao Đàn gắn liền với kỹ thuật ca ngâm ví dặm của vùng Nghệ Tĩnh từ rất xa xưa, sau này kết hợp cách ngâm thơ Đường và theo điệu Xổng thành cách ngâm Tao Đàn cho thơ mới. Từ Tao Đàn ra đời cụ thể nhất từ ngày rằm tháng giêng năm Bính Thìn (1736) tại Hà Tiên, do Mạc Thiện Tích (1718-1780) đã cùng nhiều danh sĩ tài hoa lúc bấy giờ lập nên Tao Đàn Chiêu Anh Các. Đây là nơi mà các danh sĩ khắp mọi miền thường hội ngộ để ngâm thơ xướng họa, chính Tao Đàn này đã cho ra đời “Hà Tiên thập cảnh” nổi tiếng cả nước, và là vốn quý trong kho tàng thi ca Việt Nam.

Ngâm thơ có nhiều lối: Sa Mạc, Vân Tiên, Tự Do, Tao Đàn, nhưng theo lối Tao Đàn âm điệu nghe mượt mà, trữ tình và bay bổng hơn. Cách ngâm Tao Đàn tuy không có tiết tấu, nó có phần như âm hưởng cách ngâm tự do, nhưng độ ngân của làn hơi được trãi dài và âm “ơ… hơ” nghe dìu dặt hơn, vì nó luôn lên bổng xuống trầm; đây chính là nét đặc biệt của Tao Đàn mà NS Thanh Hải là người đầu tiên sáng tạo đưa vào ca Cải lương thành công. Có nghĩa là NS Thanh Hải kết hợp với ca ngâm vọng cổ thuần khiết với ngâm Tao Đàn, không chỉ ở những câu nói lối ông sử dụng ngâm Tao Đàn, mà trong lòng câu Vọng cổ nếu thích hợp ông ca theo kiểu như ngâm Tao Đàn, nên giọng ca của ông vừa mang đặc trưng âm điệu Vọng cổ vừa mang âm hưởng của Tao Đàn mượt mà, trữ tình là nét rất riêng của Thanh Hải.

Tuy nhiên, làn hơi chất giọng là thiên phú, nhưng khi ca Vọng cổ Thanh Hải có nhiều ảnh hưởng kỹ thuật xử lý hơi – giọng của cố NSND Út Trà Ôn (một thời Thanh Hải là học trò của ông Út) là điều tất nhiên. Trong tất nhiên lại có sự ngẫu nhiên trùng hợp, đó là hơi - giọng của Thanh Hải cũng là giọng “Đồng rặt” như NSND Út Trà Ôn, để rồi từ đó kỹ thuật xử lý hơi - giọng của Thanh Hải chịu ảnh hưởng, nên cũng giống ông Út về âm hưởng “ơ… hơ”. Nhưng Thanh Hải ca ngâm trường độ thì có nét riêng không giống ông Út, mà âm hưởng đằm thắm, êm dịu lại chịu ảnh hưởng “rơ” của NS Hữu Phước, rồi ông lại vận dụng kỹ thuật ngân nga của Tao Đàn nên chất tươi mượt khác đi ông Út và Hữu Phước để hình thành nét riêng của Thanh Hải.

Có lẽ chất giọng “Đồng” của NS Thanh Hải có âm vực không cao và rộng như ông Út, âm điệu không rổn rảng mà do một chút trầm hóa khi xuống thấp; cách sắp văn ca của Thanh Hải khác với ông Út là ít khi chẻ nhịp, mà chỉ xử lý ngân nga các thanh điệu của ca từ (ngang, huyền, hỏi, ngã, sắc, nặng). Kỹ thuật xử lý hơi – giọng của ông cả hơi miệng và hơi mũi cùng kết hợp tạo thành hơi gió là “ớ… hơ và ơ…” vừa trầm ấm và khi ngân thì rất vang với những ca từ có thanh điệu dấu sắc, hỏi (Nam bộ thanh hỏi và ngã cùng một độ cao) và không dấu (thanh ngang). Ông ngân nga bằng cách xử lý hơi bụng, ngậm miệng mà ngâm thành âm “ơ” làm cho chất “Đồng” vang vang, nhất là khi ngâm Tao Đàn nghe âm giọng rất du dương làm mát tai người… Trong bài Vọng cổ “Chén cơm cúng mẹ” chúng tôi có dịp nghe lại với kỹ thuật ca ngâm này của NS Thanh Hải rất rõ:

Ngâm: “Nhìn di ảnh hương trầm nghi ngút khói
Tưởng mẹ hiền như sống lại với lòng con
Mẹ ơi, bới lưng cơm, tay cầm đũa run run
Mắt xoáy lệ chan hòa trên chén ngọc”.
(những chữ in đậm là ngữ điệu Tao Đàn)

Ca Vọng cổ: “Con lâm râm khấn vái nam – mô – a di – đà – phật nhắc lại lòng từ bi của mẹ từ ngày xưa đã hết dạ tu… hành. Lòng con xót xa chưa trọn mười ân đáp nghĩa sanh thành. Mẹ đã dày công nuôi con không hề gian khổ, một chén cơm này sao đáng nghĩa cù lao. Nhưng có chén cơm con mới hiểu lời mẹ rằng: các con chớ tranh nhau vì một miếng ăn mà phải chia ly tình thâm thủ túc” (ơ… hơ… ơ…) – câu 1.

Dường như trong mỗi câu ca Vọng cổ, NS Thanh Hải lại có đoạn cất giọng đưa ngữ điệu ngâm nga Tao Đàn vào, khiến âm điệu vừa trữ tình bay bổng lên dìu dặt…, chẳng hạn như 8 nhịp cuối câu 2: “Mẹ lo ruộng thí mươn cau, nhà thờ ba chái sau này chẳng yên, sợ rằng huynh đệ tranh quyền, anh em kiện cáo thâm tình cách xa”; câu 4, 8 nhịp cuối cùng tương tự: “Thương con thương đứa giàu sang, thương con thương đứa khôn ngoan lắm lời. Ghét con ghét đứa thật thà, ghét con ghét đứa xấu xa cơ hàn”…

Có lẽ, nói về sự nghiệp nghệ thuật và tài năng của NS Thanh Hải còn nhiều điều để nói, nhưng bài viết có hạn cũng như khả năng người viết. Thiện chí chúng tôi muốn nhắc lại những tài nghề của nghệ sĩ lão thành, nhằm tôn vinh một thời mà họ đã cống hiến cho nghệ thuật dân tộc, đồng thời cung cấp thêm thông tin cho bạn đọc và ít nhiều cho các nghệ sĩ trẻ chiêm nghiệm trên con đường theo Tổ nghiệp của mình. Hy vọng là vậy.

Tác giả bài viết: tanconhac
Nguồn tin: Đỗ Dũng - BSKTP